Ακράτεια ούρων σε ηλικιωμένους

ICD-10 : N39

Βλέπε επίσης το υποκεφάλαιο Ακράτεια ούρων σε άντρες στο κεφάλαιο των ουρολογικών νοσημάτων, καθώς και Ακράτεια ούρων σε γυναίκες στο κεφάλαιο των γυναικολογικών νοσημάτων.

Ορισμός

Ακούσια απώλεια ούρων ανεξάρτητα από το αίτιο.

Συμπτώματα

Διάφοροι τύποι ακράτειας.

Ακράτεια σε προσπάθεια:

Απώλεια ούρων σε συνδυασμό με αυξημένη ενδοκοιλιακή πίεση (σε γέλιο, φτάρνισμα, σήκωμα βάρους).

Ακράτεια από έπειξη:

Περιστατικά συχνής και αιφνίδιας ούρησης με αδυναμία συγκράτησης των ούρων (ο πιο συχνός τύπος σε άτομα πάνω από 75 ετών).

Ακράτεια υπερπλήρωσης:

Σε υπερπλήρωση της ουροδόχου κύστης.

Ακράτεια σταγόνων:

Σε άντρες παρουσιάζεται στάξιμο σταγόνων.

Αιτίες

Συχνά συμμετέχουν πολλοί παράγοντες με αίτια ανατομικά, φυσιολογικά, μεταβολικά, νευρολογικά, φαρμακολογικά, γνωσιακά και κοινωνικά.

Υπάρχουν διάφοροι τύποι ακράτειας:

Ακράτεια στην προσπάθεια, ακράτεια από έπειξη (εξαιτίας υπερκινητικής κύστης), μικτή ακράτεια, ακράτεια υπερπλήρωσης.

Η ακράτεια ούρων μπορεί επίσης να διακριθεί σε προσωρινή ή χρόνια.

Είναι απαραίτητη η λήψη λεπτομερούς ιστορικού για τη σωστή διάγνωση και θεραπεία.

*Ακράτεια προσπάθειας:

Γυναίκες:

Το αδύναμο πυελικό έδαφος μετά από την εγκυμοσύνη, η αύξηση βάρους, το πέρασμα της ηλικίας οδηγούν σε χαλάρωση του πυελικού εδάφους.

Η ατροφία του βλεννογόνου εξαιτίας της έλλειψης οιστρογόνων οδηγεί σε μείωση της πίεσης σύγκλισης της ουρήθρας.

Άντρες:

Ως επιπλοκή μετά από εγχείρηση προστάτη.

*Ακράτεια από έπειξη:

Γυναίκες:

Η έλλειψη οιστρογόνων οδηγεί σε ατροφία και αυξημένη ευερεθιστότητα του βλεννογόνου, καθώς και αυξημένη τάση για λοιμώξεις.

Άντρες:

Υπερπλασία προστάτη με δυσκολία κένωσης της ουροδόχου κύστης οδηγεί σε σημαντικό υπόλειμμα ούρων και μειωμένη λειτουργική χωρητικότητα της ουροδόχου κύστης, το οποίο έχει ως συνέπεια τη συχνή ανάγκη κένωσης της κύστης.

Και για τα δύο φύλα:

Υπεραντιδραστικότητα του εξωστήρα μυός, δηλαδή παθολογικά αυξημένη ευερεθιστότητα των μυών της ουροδόχου κύστης ως συνέπεια της μειωμένης χωρητικότητας της ουροδόχου κύστης, όπως επίσης και ως συνέπεια κυστίτιδας, ουρηθρίτιδας, αρρύθμιστου διαβήτη, λιθίασης ουροδόχου κύστης, όγκου ουροδόχου κύστης, υπερβολικού βάρους, καρδιακής ανεπάρκειας ή διαδικασίας που δε σχετίζεται με την ουροδόχο κύστη, όπως όγκος ωοθηκών ή δυσκοιλιότητα από το ορθό.

Ο διαβήτης με νευροπάθεια μπορεί να προκαλέσει βλάβες στις νευρικές οδούς της ουροδόχου κύστης μέχρι το νωτιαίο κέντρο της ούρησης με αποκλεισμό του ερεθίσματος της κένωσης, που έχει ως συνέπεια αυξημένες ποσότητες υπολείμματος ούρων.

Τραυματισμοί ή νόσος του ΚΝΣ (π.χ. άνοια, κατάσταση μετά από εγκεφαλικό, νόσος Parkinson, MS) προκαλούν την, όπως αποκαλείται, εγκεφαλική απώλεια του ελέγχου της ουροδόχου κύστης, στην οποία χάνεται ο εκούσιος έλεγχος της ούρησης, οπότε αρκούν μικρές μόνο ποσότητες ούρων, για να προκληθεί η κένωση της ουροδόχου κύστης.

Τα φάρμακα προκαλούν συχνά ακράτεια σε ηλικιωμένους.

Παράδειγμα αποτελούν τα διουρητικά, οι βήτα-αποκλειστές (διεγείρουν τον εξωστήρα μυ), οι άλφα-αποκλειστές (ελαττώνουν τον τόνο του σφιγκτήρα), οι άλφα-διεγέρτες (αυξάνουν τον τόνο του σφιγκτήρα, μπορούν να οδηγήσουν σε υπόλειμμα ούρων και μειωμένη λειτουργική χωρητικότητα ουροδόχου κύστης), υπνωτικά (απώλεια της ‘‘φυσιολογικής’‘ νυκτουρίας), αντιχολινεργικά (χαλαρώνουν τον εξωστήρα) και άλλα πολλά.

Ακατάλληλες εξωτερικές συνθήκες, όπως τουαλέτα, η οποία απέχει αρκετά, σκάλες, ακατάλληλα σχεδιαστικά ρούχα, μπορούν να συμβάλλουν στα συμπτώματα ακράτειας σε ηλικιωμένα άτομα με περιορισμένη κινητικότητα (όπως λέγεται ακράτεια λόγω αρχιτεκτονικής).

Διερεύνηση

Βλέπε το υποκεφάλαιο Ακράτεια ούρων σε γυναίκες στο κεφάλαιο Γυναικολογία και Ακράτεια ούρων σε άντρες στο κεφάλαιο νοσήματα του ουροποιητικού. Στο γηριατρικό ασθενή πρέπει να γίνεται διερεύνηση σχετικά με ύπαρξη τυχόν ανοϊκής συνδρομής, τις συνήθειες κένωσης του εντέρου, καθώς και τη λειτουργικότητα στις καθημερινές δραστηριότητες, όπως και ανασκόπηση του καταλόγου των φαρμάκων, που παίρνει. Συμπτώματα συναγερμού είναι η μακροσκοπική αιματουρία (όγκος ουροδόχου κύστης;), προοδευτική αύξηση της επιτακτικής ούρησης σε όλη τη διάρκεια του 24ώρου (όγκος ωοθήκης; Καρκίνος προστάτη; Καρκίνος ουροδόχου κύστης;), σημεία επίσχεσης ούρων ή επιδείνωση της γενικής κατάστασης. Μία καλή εκτίμηση της κατάστασης των πυελικών μυών είναι εφικτή με τη δοκιμασία του σφιγκτήρα του πρωκτού κατά τη δακτυλική εξέταση. Σε αρκετές περιπτώσεις στους ηλικιωμένους συνυπάρχουν διάφοροι τύποι ακράτειας. Για παράδειγμα μία ηλικιωμένη γυναίκα μπορεί να εκδηλώσει ακράτεια από έπειξη ως συνέπεια αγγειακής άνοιας και ακράτεια από στρες ως συνέπεια χαλαρότητας του πυελικού εδάφους. Ένας ηλικιωμένος άντρας μπορεί να πάσχει ταυτόχρονα από υπερπλασία προστάτη και εγκεφαλική απώλεια του ελέγχου της ουροδόχου κύστης. Είναι σημαντική η σωστή εξακρίβωση του αιτίου, ώστε να αποφευχτούν περιττές για τον ασθενή χειρουργικές πράξεις. Σε εκδήλωση οξείας ακράτειας απαιτείται η διερεύνηση των ακόλουθων καταστάσεων: ΑΕΕ, σύγχυση, κυστίτιδα, επίσχεση ούρων, δυσκοιλιότητα, καθώς και παρενέργειες φαρμάκων.

Θεραπεία

Θεραπεύστε τυχόν υποκείμενες ασθένειες, όπως κυστίτιδα, επίμονη δυσθεράπευτη δυσκοιλιότητα, όγκο, πρόπτωση (μήτρας). Πριν από τη χορήγηση φαρμάκων κατά της ακράτειας απαιτείται η διενέργεια αναθεώρησης της υπάρχουσας λίστας φαρμάκων. Σημειώστε ότι φάρμακα με αντιχολινεργική δράση συχνά επιδεινώνουν τη γνωσιακή κατάσταση σε ασθενείς με εγκεφαλική νόσο ή βλάβη. Πολλοί ηλικιωμένοι με ακράτεια μικτού τύπου ίσως χρειαστούν συνδυαστική θεραπεία. Σε ακράτεια προσπάθειας μπορείτε να δοκιμάσετε τη χορήγηση ντουλοξετίνης, όταν δεν αρκεί μόνο η εκγύμναση των μυών του πυελικού εδάφους. Σε υπερδραστήρια ουροδόχο κύστη/ ακράτεια από έπειξη γίνεται δοκιμή δαριφενασίνης, τολτεροδίνης ή σολιφενακίνης. Προσοχή στις αντιχολινεργικές παρενέργειες. Η μιραβεγρόνη αποτελεί εναλλακτική λύση χωρίς αντιχολινεργικές παρενέργειες. Σε νυκτουρία/ νυκτερινή πολυουρία δοκιμάζεται η δεσμοπρεσσίνη. Πριν από την έναρξη της χορήγησής της χρειάζεται ενδελεχής διερεύνηση της αιτίας της νυκτουρίας. Η θεραπεία με δεσμοπρεσσίνη μπορεί ιδιαίτερα σε ηλικιωμένους να οδηγήσει σε επίσχεση ούρων και σοβαρού βαθμού υπονατριαιμία. Βλέπε επίσης το υποκεφάλαιο πολυουρία/νυκτουρία στο κεφάλαιο των νοσημάτων του ουροποιητικού. Ο μόνιμος καθετήρας (kateter à demeure) ενδείκνυται ιατρικώς μόνο σε επίσχεση. Εντούτοις σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως σε συνεχή υγρασία με επιπλοκές από το δέρμα ή οφέλη από χαμηλότερο επίπεδο περίθαλψης, ο μόνιμος καθετήρας μπορεί να αποτελέσει ένδειξη φροντίδας. Βοηθητικά μέσα ακράτειας: Με βάση την υγειονομική νομοθεσία υπάρχει ρύθμιση για το ποια άτομα με ακράτεια ούρων και κοπράνων και επίσχεση ούρων έχουν το δικαίωμα για συνταγογράφηση αναλώσιμων (π.χ. με κάρτα βοηθητικών μέσων). Προστατευτικά ήπιας ακράτειας: Είναι διαθέσιμα για αγορά από τους ασθενείς σε φαρμακεία και σε καταστήματα. Δοχεία συλλογής ούρων: Υπάρχουν ουροσυλλέκτες μίας και πολλών χρήσεων/- ουροδοχεία μπορεί κάποιος να προμηθευτεί από φαρμακεία (χωρίς συνταγή). Βοηθητικά μέσα για διακοπή των ούρων: Υποστηρικτικά της ουρήθρας με τοποθέτηση στον κόλπο. Απώλεια κοπράνων: Περιπρωκτικό σύστημα άρδευσης Peristeen ή εναλλακτικά Conveen, που προορίζεται για άτομα με ακράτεια κοπράνων. Ο πρωκτικός καθετήρας φέρει μπαλονάκι, που διατείνεται και παίρνει το σχήμα του εσωτερικού εντερικού τοιχώματος. Τα προϊόντα της ακράτειας δεν ξεπλένονται βεβαίως στην τουαλέτα, αλλά τοποθετούνται κατευθείαν μέσα στις σακούλες οικιακών απορριμμάτων. Οι σακούλες συλλογής ούρων αδειάζουν στην τουαλέτα μετά από τη χρήση. Ο καθετήρας συνδέεται με σακούλα συλλογής ούρων με δυνατότητα κένωσης (αλλάζει μία φορά την εβδομάδα), ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος λοίμωξης. Φαρμακευτική αγωγή Δαριφενασίνη. Δεσμοπρεσσίνη. Μιραβεγρόνη. Ντουλοξετίνη. Σολιφενακίνη. Τολτεροδίνη.