Κνησμός, Φαγούρα, Γενικευμένος κνησμός

Ορισμός

Δυσάρεστη αίσθηση, στην οποία η αντανακλαστική αντίδραση είναι το ξύσιμο του δέρματος.

Αίτια

Πολλαπλά, οτιδήποτε από ασήμαντα μέχρι σοβαρές υποκείμενες ασθένειες.

Υποκείμενη πρωτοπαθής δερματική νόσος

Π.χ. ατοπικό έκζεμα (έντονος κνησμός),

νομισματοειδές έκζεμα,

έκζεμα εξ επαφής,

σμηγματορροϊκό έκζεμα (μέτριος κνησμός και ερυθρότητα με απολέπιση στο τριχωτό της κεφαλής, τα φρύδια, τα αυτιά, το στήθος, τη ρινοχειλική αύλακα),

νευροδερματίτιδα (κνημιαία περιοχή, λαιμός, γεννητική περιοχή),

ομαλός λειχήνας (κυρίως στις αρθρώσεις χεριού-ποδιών, ισχυρός κνησμός),

ροδόχρους πιτυρίαση (μέτριος/καθόλου κνησμός, εξάνθημα στον κορμό και κοντά στα άκρα, ενδεχομένως πρωτοπαθές ανάγλυφο),

θυλακίτιδες, πολύμορφο ερύθημα, κνίδωση, δερμογραφισμός,

ψώρα (προκαλεί ισχυρό και γενικευμένο κνησμό), καθώς και

φυσαλιδώδεις δερματοπάθειες, όπως ερπητοειδής δερματίτιδα (αγκώνες, γόνατα – υπάρχει σχέση με την κοιλιοκάκη) και πομφολυγώδες πεμφιγοειδές (ηλικιωμένοι, ισχυρός κνησμός για μήνες πριν την εξάπλωση μεγάλων φυσαλίδων στο σώμα – ιστολογική εξέταση!).

Κνησμός στο τριχωτό της κεφαλής εμφανίζεται σε σμηγματορροϊκό έκζεμα, ψωρίαση, μυκητιασική λοίμωξη, φθειρίαση.

Κνησμός γεννητικών οργάνων:

Φθειρίαση εφηβαίου, κάντιντα, κονδύλωμα, ψωρίαση, σκληρυντικός και ατροφικός λειχήνας, ερύθρασμα.

Απουσία πρωτοπαθούς δερματικής νόσου

* Φαρμακευτική αντίδραση (συνήθως σε συνδυασμό με εξάνθημα διάφορων τύπων, ιλαροειδές/ οστρακιοειδές/ παρόμοιο με του πολλαπλού ερυθήματος/ κνίδωση).

Τα φάρμακα μπορούν να προκαλέσουν μόνο κνησμό και εκδηλώνεται κυρίως μετά από λήψη μορφίνης, κωδεῒνης, πενικιλίνης, ΑΣΟ, χρυσού, αντισυλληπτικών, ηπαρίνης και ινσουλίνης.

* Ενδογενής αιτία:

Κύηση (συνήθως όψιμα στην κύηση).

Ενδοκρινική νόσος (διαβήτης, υπο-/υπερθυρεοειδισμός, έλλειψη σιδήρου, ακόμη και χωρίς αναιμία:

Ελέγξτε τη φερριτίνη-ορού!).

Χολόσταση (υψηλές τιμές χολικών αλάτων στον ορό).

Ηπατικά νοσήματα (πρωτοπαθής χολική κίρρωση, πρωτοπαθής σκληρυντική χολαγγειίτιδα, αλκοολική ηπατική βλάβη.

Τα ηπατικά νοσήματα προκαλούν κνησμό ακόμη και χωρίς χολόσταση, οι μηχανισμοί είναι άγνωστοι).

Νεφρική νόσος (κυρίως ασθενείς σε αιμοδιάλυση).

Νοσήματα του αίματος (νόσος Hodgkin, λευχαιμία, αληθής πολυκυτταραιμία, κνησμός μετά από ντους/ μπάνιο).

Σπογγοειδής μυκητίαση (στο πρώιμο στάδιο συχνά έντονος κνησμός/ χωρίς ταυτόχρονο ερύθημα. Αργότερα εκδηλώνεται το διεισδυτικό στάδιο ανάπτυξης όγκου).

* Εξωγενής αιτία:

Η πιο συχνή αιτία είναι η ξήρανση του δέρματος.

Η ξηροδερμία ιδιαίτερα σε ηλικιωμένους προδιαθέτει σε κνησμό.

Ωστόσο η διάγνωση γεροντικός κνησμός πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο στις περιπτώσεις, στις οποίες δεν μπορεί να βρεθεί καμία άλλη ερμηνεία για τον κνησμό.

Επιδεινώνεται από το στρες/τη βιασύνη, την κατάχρηση λουσίματος/ντουζ, τον ψυχρό καιρό.

Ο έντονος κνησμός μπορεί να παρουσιάζεται κατά την επαφή με π.χ. υαλοβάμβακα και μάλλινα υφάσματα (συνήθως σε ατοπικούς).

Η ηλιακή ακτινοβολία μπορεί μερικές φορές να προκαλέσει κνησμό.

Σ’αυτές τις περιπτώσεις συνήθως ο κνησμός περιορίζεται στις επιφάνειες, που εκτίθενται στο ηλιακό φως.

Μερικές φορές εκδηλώνεται ο αποκαλούμενος βραχιονοκερκιδικός κνησμός, κνησμός με καυσαλγία συμμετρικά στα άνω άκρα.

Εκδηλώνεται συχνά το φθινόπωρο.

Παραμένει μερικούς μήνες και στη συνέχεια υποχωρεί.

Έντονος κνησμός, ο οποίος μερικές φορές ξυπνάει τον ασθενή τη νύχτα.

Μοιάζει σαν μία μορφή ηλιακής βλάβης, αλλά μπορεί ως ένα περιορισμένο μέρος ρούχου στη ράχη (παραισθητική νωταλγία) να έχει την αιτία του σε κάποια μορφή νευρικής βλάβης.

Λοιμώδη νοσήματα (κυρίως σε τροπικά λοιμώδη νοσήματα, HIV).

* Ψυχογενής αιτία:

Ο κνησμός επηρεάζεται από ψυχικούς παράγοντες, μειώνεται σε περισπασμό και αυξάνει συχνά σε καταστάσεις ψυχικής καταπόνησης.

Τα άτομα βιώνουν με διαφορετικό τρόπο το ερέθισμα του κνησμού.

Ο νυχτερινός κνησμός, που ξυπνάει τον ασθενή, έχει ωστόσο μία σημαντική κλινική σημασία, όπως και η απουσία της επιθυμητής δράσης από κάποιο αντικνησμώδες σκεύασμα.

Διερεύνηση

Η αιτία του κνησμού θα πρέπει να προσδιορίζεται, αν είναι εφικτό, πριν από την έναρξη της συμπτωματικής θεραπείας.

Ο δερμογραφισμός υποδηλώνει τάση για κνίδωση (σύρετε ένα γλωσσοπίεστρο πάνω από το δέρμα και περιμένετε 1 λεπτό για τυχόν αντίδραση).

Η ψώρα (που προκαλεί γενικευμένο κνησμό) διαπιστώνεται κυρίως στις μεσοδακτύλιες πτυχές (με μεγενθυντικό φακό, ισχυρό φωτισμό!).

Αν υποψιάζεστε παθολογική κατάσταση, προχωρήστε σε προσυμπτωματικό έλεγχο πρωταρχικά με Hb, φερριτίνη-ορ, λευκοκύτταρα, ALP, ALAT, χολερυθρίνη-ορ, Τ4/TSH, κρεατινίνη-ορ, πρωτεῒνες-ούρ, γλυκόζη-πλ.