Άσθμα σε παιδιά

ICD-10 : J20.9 (Αποφρακτική βρογχίτιδα) | J45.1 (Άσθμα λοίμωξης) | J45.8 (Mικτό άσθμα) | J45.9 (Μη καθορισμένο άσθμα)

Ορισμός

Φλεγμονώδης αναστρέψιμη απόφραξη των αεραγωγών (σύσπαση βρόγχων, οίδημα βλεννογόνων, παραγωγή βλέννας).

Η διάγνωση άσθμα μπαίνει σε παιδιά προσχολικής ηλικίας στο:

– 3ο επεισόδιο αποφρακτικού τύπου, αν είναι < 2 ετών.

– 1ο επεισόδιο αποφρακτικού τύπου, αν είναι < 2 ετών και παρουσιάζει και άλλα σημεία αλλεργικής νόσου, π.χ. έκζεμα ή τροφική αλλεργία.

– 1ο αποφρακτικό επεισόδιο, αν είναι > 2 ετών.

Η μορφή έναρξης των διάφορων τύπων άσθματος στα παιδιά ποικίλει. Μία μορφή έναρξης είναι επεισόδια και αντίστοιχα χρόνιο άσθμα (σύμφωνα με το σουηδικό υπουργείο υγείας) ή γνήσιο άσθμα και αντίστοιχα λοιμώδες άσθμα (σουηδική παιδιατρική εταιρεία).

Λοιμώδες άσθμα:

Ο συχνότερος τύπος στα μικρά παιδιά, ο οποίος συχνά ξεκινάει πριν από την ηλικία του ενός έτους και συχνά υποχωρεί πριν από την ηλικία των 4 ετών.

Γνήσιο άσθμα:

Ο συχνότερος τύπος σε παιδιά σχολικής ηλικίας/ νεαρά άτομα.

Φλεγμονή των αεραγωγών συχνά με ταυτόχρονη εκδήλωση αλλεργικών ενοχλήσεων.

 

Αιτιολογία

Εκλυτικοί παράγοντες:

Λοίμωξη (π.χ. από ιό RS/αναπνευστικό συγκυτιακό, -αδενοϊό, ιό παραγρίπης ή μεταπνευμοϊό), αλλεργία (κυρίως σε μεγαλύτερα παιδιά, από γύρη, ζώα με τρίχωμα), στην προσπάθεια, ερεθιστικές ουσίες, που υπάρχουν στον αέρα (καπνός τσιγάρου), ισχυρές οσμές, καιρικές συνθήκες (ψύχος, υγρασία).

 

Συμπτώματα

Επαναμβανόμενος ξερός βήχας και αναπνευστικός συριγμός, ιδιαίτερα στη διάρκεια της νύχτας, καθώς και σε σωματική προσπάθεια, βήχας για μεγάλο χρονικό διάστημα, που σχετίζεται με κρυολόγημα, δύσπνοια, κόπωση, ‘’μειωμένη φυσική κατάσταση’’, κακή ανάπτυξη, απουσίες από το σχολείο.

Στα μισά από τα παιδιά, που πάσχουν, τα συμπτώματα υποχωρούν μετά από την ηλικία των 20 ετών και στα μισά η κατάσταση εξελίσσεται σε χρόνιο άσθμα.

 

Αντικειμενικά ευρήματα

Βήχας, κόπωση, παράταση εκπνοής, συρίττοντες (μουσικοί ρόγχοι), διάταση σφαγίτιδων, εισολκή μεσοπλεύριων διαστημάτων, κοιλιακή αναπνοή, υπεραερισμός, ταχύπνοια.

 

Διαφορική διάγνωση

Από βρογχιολίτιδα (που οφείλεται κυρίως σε αναπνευστικό-συγκυτιακό ιό, σε πολλές περιπτώσεις, ιδιαίτερα, όταν αφορά μικρά παιδιά, αποτελεί αρμοδιότητα ειδικού παιδιάτρου).

Σε αναπνευστική λοίμωξη, που διάρκεί μεγάλο χρονικό διάστημα (από αιμόφιλο γρίπης, πνευμονιόκοκκο), κοκίτη, μυκόπλασμα (από την ηλικία των 2 ετών και μετά), φυματίωση, γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση (κυρίως σε νυκτερινά συμπτώματα), ξένο σώμα (ιστορικό), κυστική ίνωση, έκπτωση της λειτουργίας των κροσσών, ανοσοανεπάρκεια,

EILOs (Exercise-induced laryngeal obstruction, παλιότερα με την ονομασία VCD vocal cord dysfunction),

παραπομπή σε ΩΡΛ/κή κλινική, στην οποία κρίνεται η αναγκαιότητα βιντεολαρυγγοσκόπησης,

αισθητηριακή υπερδραστηριότητα, βρογχοπνευμονική δυσπλασία, μεταλοιμώδεις πνευμονικές βλάβες, καρδιακά προβλήματα.

Διερεύνηση

Περιβάλλον: Αλλεργιογόνα, ζώα με τρίχωμα, κάπνισμα, κληρονομικότητα. Στοχευμένη διερεύνηση αλλεργίας: Και/ή δερματική δοκιμασία. Σε παιδιά > 6 ετών: Μετρήσεις-PEF (Peak Expiratory Flow), σπιρομέτρηση με δοκιμασία αναστρεψιμότητας. Α/α πνευμόνων σε ενοχλήσεις μεγάλης χρονικής διάρκειας, σε υποψία ξένου σώματος (ζητήστε ακτινογραφία πνευμόνων με έλεγχο της κινητικότητας του μεσοκοιλιακού διαφράγματος), καθώς και σε βήχα > 2 εβδομάδες σε παιδιά, που προέρχονται από χώρες με υψηλή επίπτωση φυματίωσης. Συστήνεται διερεύνηση του άσθματος σε όλα τα παιδιά, που χρειάστηκαν περίθαλψη σε νοσοκομείο λόγω αποφρακτικής βλάβης ή αναζήτησαν πολλές φορές ιατρική βοήθεια εξαιτίας αποφρακτικής βλάβης.

Θεραπεία

Απολύμανση περιβάλλοντος, ενημέρωση, έλεγχος τεχνικής εισπνοών. Ο στόχος είναι η απουσία συμπτωμάτων μεταξύ των οξέων προσβολών, λίγα και ήπια επεισόδια, φυσιολογική ζωή, όσο αφορά το σχολείο και τις δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου και καλή ανάπτυξη.   Επείγουσα φαρμακευτική αντιμετώπιση: 1. β2-διεγέρτης, σαλβουταμόλη: Εισπνευστική θεραπεία, με σπρέι και αεροθάλαμο (συνιστάται). 0,1 mg/ δόση: < 2 ετών: 4 εισπνοές, > 2 ετών: 6 εισπνοές, ≥ 6 ετών: 6-12 εισπνοές.   Εισπνευστική θεραπεία διαμέσου συσκευής: Σαλβουταμόλη 5 mg/ mL, 2 ml: Σε παιδιά < 35 kg διάρκεια εισπνοών 1 λεπτό, παιδιά > 35 kg διάρκεια εισπνοών 2 λεπτά.   Εισπνευστική θεραπεία διαμέσου συσκευής: Σαλβουταμόλη 1 mg/ mL, 2 mg/ mL ή 5 mg/ mL (που αραιώνεται σε NaCl σε τουλάχιστον 2 mL). Παιδιά < 30 kg εισπνέουν 2,5 mg, παιδιά > 30 kg εισπνέουν 5 mg. Επιπλέον εισπνοές μπορούν να γίνουν μετά από 15-20 λεπτά και μετά, όταν κριθεί απαραίτητο. Σε βαρύ άσθμα μπορεί να γίνει δοκιμή προσθήκης βρωμιούχου ιπρατρόπιου.   Με συσκευή: Βρωμιούχο ιπρατρόπιο 0,25 mg/ mL, 1 mL + Σαλβουταμόλη 5 mg/ mL, 1 mL. Διάρκεια εισπνοών 2 λεπτά. Διαφορετικά, αν ≤ 35 κιλά, για 2-4 λεπτά και ενδεχομένως επανάληψη μετά από 15-20 και ξανά μετά από 6 ώρες.   Με συσκευή: Προσθήκη 1 mL βρωμιούχου ιπρατρόπιου 0,25 mg/ mL, (αν > 12 ετών, 2 mL), μαζί με τη δόση της σαλβουταμόλης. Το βρωμιούχο ιπρατρόπιο μπορεί να χορηγηθεί με μεσοδιάστημα 4 – 6 ωρών. Εισπνεόμενη αδρεναλίνη μπορεί να χορηγηθεί σε παιδιά < 2 ετών (τα οποία παρουσιάζουν μεγαλύτερο οίδημα βλεννογόνων σε άσθμα): Αδρεναλίνη 1 mg/ mL (αραιωμένη σε 2mL όγκου NaCl), 2 mL για 1 λεπτό. Αν χρειαστεί, επαναλάβετε μετά από 15 λεπτά. Αδρεναλίνη 1 mg/ mL (αραιωμένη σε 2 mL όγκου NaCl), 1 mL σε παιδιά < 2 ετών. 2 mL (2mg) σε παιδιά > 2 ετών.   Ένεση αδρεναλίνης (1 mg/ mL αδρεναλίνης) μπορεί να χρειαστεί να χορηγηθεί σε βαρύ άσθμα. Δόση: 0,01 mg/ kg βάρους σώματος ενδομυϊκά. Μέγιστη δόση 0,3 – 0,5 mL.   2. Στεροειδές από το στόμα. Δισκία βηταμεθαζόνης 0,5 mg, 4 – 6 δισκία < 10 kg, 8 δισκία > 10 kg. Σε σοβαρές κρίσεις μπορεί να χρειαστεί σταδιακή μείωση της δόσης μέχρι τη διακοπή της χορήγησης για 3 – 5 ημέρες. Σε ανεπαρκές αποτέλεσμα μετά από 2 – 3 εισπνοές ή σε υποτροπή μέσα σε δύο ώρες γίνεται παραπομπή του παιδιού σε νοσοκομείο.   ΠΡΟΣΟΧΗ, επείγουσα διακομιδή, ενδεχομένως διακομιδή με ασθενοφόρο σε παιδιά κάτω των 2 ετών με ταχύπνοια περισσότερο από 50 αναπνοές/ λεπτό, με εισολκές, σφύξεις > 140/ λεπτό, ελαττωμένο αναπνευστικό ψιθύρισμα κατά την ακρόαση, νωθρότητα και κόπωση, δυσκολία στην ομιλία και την πρόσληψη τροφής λόγω αναπνευστικής δυσχέρειας. Η μέτρηση του κορεσμού O2 αποτελεί σημαντικό δείκτη εκτίμησης σε παιδί με έντονα επηρεασμένη αναπνευστική λειτουργία. ΠΡΟΣΟΧΗ, σιωπηλό άσθμα (χωρίς μουσικούς ρόγχους) μπορεί να αποτελεί κατάσταση επικίνδυνη για τη ζωή!  

Φαρμακευτική αγωγή

Αδρεναλίνη Αντιχολινεργικά Βρωμιούχο ιπρατρόπιο. β2-αγωνιστές Σαλβουταμόλη. Στεροειδή Βηταμεθαζόνη. Θεραπεία συντήρησης: Ήπιο άσθμα (1ου βαθμού): β2 – αγωνιστές βραχείας δράσης και σε κρυολόγημα, ίσως προσθήκη ανταγωνιστή λευκοτριενίων και/ή εισπνεόμενα στεροειδή, χωρίς συνεχόμενη θεραπεία συντήρησης. Μέτριο άσθμα (2ου βαθμού): Θεραπεία συντήρησης με εισπνεόμενα στεροειδή σε χαμηλή-μέτρια δόση ή ανταγωνιστή λευκοτριενίων ως μονοθεραπεία σε ηπιότερες ενοχλήσεις. β2 - αγωνιστές βραχείας δράσης, όταν χρειάζεται. Μέτριο βαρύ άσθμα (3ου βαθμού): Θεραπεία συντήρησης με εισπνεόμενα στεροειδή σε χαμηλή – μέτρια χαμηλή δόση και ανταγωνιστή λευκοτριενίων και/ή β2 – αγωνιστές μακράς δράσης (από την ηλικία των 4 ετών). β2 αγωνιστές βραχείας δράσης, όταν χρειαστεί. Βαρύ άσθμα (4ου βαθμού): Θεραπεία συντήρησης με υψηλή δόση εισπνεόμενων στεροειδών και ανταγωνιστές λευκοτριενίων και/ή β2 – αγωνιστές μακράς δράσης (από την ηλικία των 4 ετών). β2 – αγωνιστές βραχείας δράσης, όταν χρειαστεί. Παρακολουθήστε την ανάπτυξη παιδιών, που λαμβάνουν θεραπεία συντήρησης για άσθμα. Στο πρώτο αποφρακτικό επεισόδιο μπορεί να αρκεί η ύπαρξη διαλύματος σαλβουταμόλης στο σπίτι, αντί για αεροθάλαμο. Τα εισπνεόμενα στεροειδή μπορεί να είναι χρήσιμα από την ηλικία των 6 μηνών σε επαναλαμβανόμενα συμπτώματα άσθματος (ανάγκη βήτα –διεγερτών βραχείας δράσης > 2 φορές/ εβδομάδα). Τα εισπνεόμενα στεροειδή χορηγούνται σε παιδιά < 6 ετών σε μορφή σπρέι με αεροθάλαμο. Παιδιά κάτω των 4 ετών παίρνουν εισπνοές διαμέσου μάσκας, από την ηλικία 3-6 ετών, με επιστόμιο (ελέγξτε, αν έχουν κατανοήσει ορθά την τεχνική). Από την ηλικία των 6 ετών χορήγηση με συσκευή εισπνεόμενης σκόνης (δοκιμάστε).  

Φαρμακευτική αγωγή

0-6 ετών: (εισπνοή με αεροθάλαμο) β – διεγέρτες ταχείας δράσης Σαλβουταμόλη. Εισπνεόμενα στεροειδή Φλουτικαζόνη (ΠΡΟΣΟΧΗ ότι 50 μg φλουτικαζόνης αντιστοιχούν 100 μg βουδεσονίδης!). Ανταγωνιστής λευκοτριενίων Μοντελουκάστη (από την ηλικία των 6 ετών). Άνω των 6 ετών: (Αφήστε το παιδί να επιλέξει τη συσκευή και ελέγξτε κατά πόσο μπορεί να την κρατήσει μόνο του.) Ανταγωνιστές λευκοτριενίων. Μοντελουκάστη. β - αγωνιστές ταχείας δράσης Σαλβουταμόλη. Τερβουταλίνη. β – διεγέρτες μακράς δράσης Σαλμετερόλη. Φορμοτερόλη. Εισπνεόμενα στεροειδή Βουδεσονίδη. Φλουτικαζόνη. Συνδυαστικά σκευάσματα (ποτέ δεν πρέπει να αποτελούν φάρμακα πρώτης εκλογής): Σαλμετερόλη + φλουτικαζόνη (από την ηλικία των 4 ετών με αεροθάλαμο). Βουδεσονίδη + φορμοτερόλη.   ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ: Η θεραπεία αποσκοπεί στην υποχώρηση των συμπτωμάτων. Επομένως χρειάζεται αποφυγή των εκλυτικών παραγόντων σε συνδυασμό με τη χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής. Είναι χρήσιμο να δίνονται οδηγίες για τον τρόπο χρήσης των σκευασμάτων, ώστε να διασφαλίζεται ότι λαμβάνονται με το σωστό τρόπο. Στις περιπτώσεις, στις οποίες δεν παρατηρείται βελτίωση, επανεξετάστε την ορθότητα της διάγνωσης.   Εμβάθυνση: Τεστ για άσθμα (από gsk)