Ακμή κοινή, Ακμή

ICD-10 : L70

Σύντομη περίληψη της θεραπείας:

*Σε ακμή με φαγέσωρες συστήνεται ως φάρμακο πρώτης εκλογής η χρήση αδαπαλένης (Αdaferin), αλλά μπορεί να προκαλεί τοπικό ερεθισμό.

Αραιώστε τις επαλείψεις ή αλλάξτε τη θεραπεία.

*Σε ήπια βλατιδοφλυκταινώδη ακμή υπεροξείδιο του βενζολίου, αδαπαλένη και αζελαϊκό οξύ ή συνδυασμός αδαπαλένης + βενζοϋλυπεροξειδίου.

*Σε μετρίου βαθμού βλατιδοφλυκταινώδη ακμή συνδυασμός, όπως παραπάνω ή κλινδαμυκίνη + τρετινοῒνη ή κλινδαμυκίνη + βενζοϋλυπεροξείδιο.

Αντιβιοτικά της κατηγορίας των τετρακυκλινών ίσως χρειαστεί να λαμβάνονται ως θεραπεία μέχρι τρεις μήνες μέγιστη διάρκεια.

Ποτέ να μη χρησιμοποιείτε ως μονοθεραπεία τα αντιβιοτικά (κίνδυνος ανάπτυξης ανθεκτικότητας).

Τα αντιβιοτικά από το στόμα να χορηγούνται σε συνδυασμό με τοπική θεραπεία, όπως αναφέρθηκε παραπάνω.

Ποτέ όμως να μη γίνεται ο συνδυασμός:

Αντιβοτικά από το στόμα + αντιβιοτικά τοπικής χρήσης.

Ορισμός

Φλεγμονή του κοινού εκφορητικού πόρου των τριχοθυλακίων και των σμηγματογόνων αδένων.

Κοινή ακμή = Νεανική ακμή.

Ακμή των ενηλίκων = Εμφανίζεται καθυστερημένα ή κάνει την έναρξή της μετά την ηλικία των 25 ετών.

Συμπτώματα

Πολύ συχνά στην εφηβική ηλικία, αλλά μπορεί να εκδηλωθεί ακόμη και στην ενήλικη ζωή. Συχνότερα σε καπνιστές.

Μη φλεγμονώδης ακμή:

Αποκαλείται και φαγεσωρική ακμή.

Κλειστοί ή ανοικτοί φαγέσωρες (‘‘λευκά ή μαύρα στίγματα’‘), ενδεχομένως διάσπαρτες βλατίδες, φλύκταινες (εντόπιση κυρίως στο μέτωπο, τις παρειές, τη μύτη).

Φλεγμονώδης ακμή:

Φαγέσωρες με άφθονες βλατίδες/φλύκταινες.

Η σοβαρότητα των βλαβών ποικίλλει.

Οι βλάβες εντοπίζονται κυρίως στο πρόσωπο, τον τράχηλο, το άνω μέρος του κορμού.

Οζιδιοκυστική ακμή:

Μεγάλα φλεγμονώδη οζίδια, φλύκταινες και κύστεις.

Εντόπιση:

Πρόσωπο, τράχηλος, πρόσθια και οπίσθια επιφάνεια του κορμού.

Σε πιο σοβαρές μορφές προσβάλλονται ακόμη και οι ώμοι/οι βραχίονες.

Η ίαση καταλείπει ουλές/ χηλοειδή/ ίνωση.

Αίτια

Δε σχετίζεται με ‘‘ακάθαρτη επιδερμίδα’‘, αλλά με αυξημένη παραγωγή σμήγματος και με διαταραχή της κερατινοποίησης στον εκφορητικό πόρο των σμηγματογόνων αδένων.

Η ποσότητα των φυσιολογικών βακτηριδίων στην περιοχή της επιδερμίδας (προπιονικά βακτηρίδια ακμής) είναι αυξημένη.

Γνωστή γενετική προδιάθεση.

Αυξημένη παραγωγή ανδρογόνων κατά τη διάρκεια της εφηβείας, τόσο σε αγόρια, όσο και σε κορίτσια.

Τα μαύρο χρώμα στην κορυφή των ανοικτών φαγεσώρων προκαλείται από τη μελανίνη και όχι από ακαθαρσίες.

Παράγοντες, που προκαλούν επιδείνωση: Φάρμακα (στεροειδή, αναβολικά στεροειδή, γεσταγόνα, λίθιο, αντιεπιληπτικά).

Χημικά (έλαια κοπής μπορούν να προκαλέσουν ακμή από λάδι, πίσσα/σκευάσματα κατά της ψωρίασης μπορούν να προκαλέσουν θυλακίτιδες).

Καλλυντικά (λιπαρές κρέμες πωματίζουν τους πόρους των ‘‘φαγεσώρων’‘).

Μηχανικοί παράγοντες (‘‘σκάλισμα βλάβης’‘, τριβή, ενδύματα/σακίδιο πλάτης).

Κλιματικοί (υγρασία/ζέστη, ‘‘ακμή της Μαγιόρκα’‘).

Διατροφικές ουσίες (αρκετοί διαπιστώνουν συσχέτιση, δεν έχει επιτευχτεί όμως η καταγραφή τους σε μελέτες).

Στρες, κάπνισμα, ενδοκρινολογική επίδραση (συνηθισμένη η επιδείνωση περίπου μία εβδομάδα πριν από την εμμηνορρυσία).

Η όψιμη ακμή (ή ακμή των ενηλίκων) μπορεί να οφείλεται σε υπερπλασία του επινεφριδιακού φλοιού, PCO.

Αντικειμενική εξέταση

Τυπικές εντοπίσεις:

Πρόσωπο και/ή ράχη, αυχένας, ωμοπλάτες, στήθος.

Συνήθως λιπαρό δέρμα.

Τυπική όψη:

Φαγέσωρες, ανοικτοί (= μαύρα στίγματα), κλειστοί (=λευκά στίγματα).

Βλατίδες, φλύκταινες, οζίδια, κύστεις.

Διαφορική διάγνωση

Ροδόχρωμη ακμή (ασυνήθιστη πριν από την ηλικία των 20-ετών), περιστοματική δερματίτιδα (κυρίως γύρω από το στόμα), θυλακίτιδα από πιτυρόσπορο, ψευδοθυλακίτιδα, δοθιήνωση, ιδρώα.

(Σε ακμή, που σχετίζεται με διαταραχές της εμμηνορρυσίας, υπερτρίχωση, cushingoid habitus πρέπει να μπαίνει η υποψία συνδρόμου αρρενοποίησης, PCO, καθώς και συνδρόμου Cushing και να γίνεται διερεύνηση.

Επίσης αφορά και την έναρξη εκδήλωσης ακμής στην ενήλικη ζωή).

Διερεύνηση

(Σε υποψία ορμονικής διαταραχής) Τεστοστερόνη-Ορού, κορτιζόλη-Ορού (πρωινό δείγμα). Ίσως χρειαστεί και κορτιζόλη-Ούρων 24ώρου. Υπέρηχος ωοθηκών. Σε υποψία νόσου Cushing χορηγείται 1 mg Δεξαμεθαζόνης στις 22:00. Έλεγχος κορτιζόλης-πλάσμ. Στις 08:00 το επόμενο πρωί, και αν > 50, είναι πιθανή η νόσος Cushing.

Φωτογραφίες

Ατομική φροντίδα

Να αποφεύγεις τη σύνθλιψη των εξανθημάτων με τα δάκτυλα. Προσοχή στην εξακρίβωση τυχόν τροφίμων και αντίστοιχα καλλυντικών, τα οποία σου επιδεινώνουν τις συγκεκριμένες βλάβες. Να αποφεύγεις τα ισχυρά ή αποξεστικά προϊόντα φροντίδας δέρματος. Πλύσιμο προσώπου το μέγιστο 2 φορές/ημέρα. Να χρησιμοποιείς κάποιο απαλό σαπούνι. Λούσιμο μαλλιών με ήπιο σαμπουάν, φειδωλή χρήση ζελέ μαλλιών ή διάφορων άλλων προϊόντων για μαλλιά. Ο καθαρισμός του λιπαρού δέρματος μπορεί να γίνει με αλκοολούχο νερό προσώπου. Το βενζοϊκό υπεροξείδιο απομακρύνει τα βύσματα των πόρων. Η μέτρια έκθεση στον ήλιο είναι επιθυμητή, αλλά η υπέρβαση της έκθεσης στον ήλιο/της χρήσης σολάριουμ/της επίδρασης θερμότητας μπορεί να προκαλέσει επιδείνωση. Προσοχή επίσης σε ταυτόχρονη φαρμακευτική θεραπεία της ακμής. Να προτιμώνται τα φαρδιά, βαμβακερά ρούχα, όσο αφορά την καθιστική στάση, όταν πρόκειται για ακμή στο σώμα. Μπορεί να χρειαστεί περίπου ένας μήνας μετά την έναρξη της θεραπείας, μέχρι να φανεί το αποτέλεσμά της. Μην εγκαταλείπεις την προσπάθεια!

Θεραπεία

Οι αρχές της θεραπείας της ακμής είναι καθημερινό πλύσιμο με απαλό σαπούνι και νερό. Ακολουθεί σκούπισμα με απορροφητική υφασμάτινη πετσέτα, μέχρι να στεγνώσει εντελώς η περιοχή, πριν από την επάλειψη με το κατάλληλο σκεύασμα. Η τοπική θεραπεία αποτελεί το θεμέλιο λίθο όλων των θεραπειών της ακμής. Η θεραπεία πρέπει να περιλαμβάνει ολόκληρη την προσβλημένη από ακμή περιοχή. Η διάρκεια της συνολικής θεραπείας πρέπει να είναι τουλάχιστον δύο μήνες πριν από την επανεκτίμηση του αποτελέσματος. Ο βασικός κανόνας είναι ότι για τη συγκεκριμένη χρόνια νόσο απαιτείται χρόνια θεραπεία. Τοπική εφαρμογή ρετινοϊδούς (κρέμα/γέλη αδαπαλένης) και/ή βενζοϊκό υπεροξείδιο. Οι συγκεκριμένες ουσίες είναι διαθέσιμες ως συνδυασμένες και σε ένα σκεύασμα. Στην ανάγκη προσθήκη αντιβιοτικών από το στόμα για διάρκεια μέχρι και 3 μήνες. Στη συνέχεια θεραπεία συντήρησης με τοπικά ρετινοϊδή, ίσως και/ή βενζοϊκό υπεροξείδιο, ενδεχομένως και σε συνδυασμό, όπως αναφέρθηκε παραπάνω. Τα αντιβιοτικά (από το στόμα, όπως και τοπικά) χορηγούνται για περιορισμένο διάστημα μέχρι και 3 μήνες, κατά ένα βαθμό λόγω κινδύνου ανάπτυξης ανθεκτικότητας και ‘’εν μέρει’’, γιατί τα αντιβιοτικά δρουν πιο αποτελεσματικά στη διάρκεια αυτού του διαστήματος. Τα αντιβιοτικά μπορούν να χρησιμοποιηθούν ξανά μετά από μία περίοδο-έκπλυσης (διακοπής λήψης τους). Τα αντιβιοτικά ποτέ δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται ως μονοθεραπεία. Τα αντιβιοτικά τοπικής χρήσης είναι διαθέσιμα ως έτοιμος συνδυασμός κλινδαμυκίνης + τρετινοῒνη (γέλη) ή κλινδαμυκίνης + βενζοϊκό υπεροξείδιο (γέλη), ενώ τα αντιβιοτικά, που χορηγούνται από το στόμα (λιμεκυκλίνη ή τετρακυκλίνη), πρέπει να συνδυάζονται με αδαπαλένη και/ή βενζοϊκό υπεροξείδιο. Τα χορηγούμενα από το στόμα αντιβιοτικά να μη συνδυάζονται με τα αντιβιοτικά τοπικής χρήσης. * Μη-φλεγμονώδης ακμή (φαγεσωρική ακμή - ‘‘μαύρα στίγματα’‘): Ρετινοϊδές αδαπαλένη σε βραδινή δόση. Το αποτέλεσμα φαίνεται μετά από περίπου 3 εβδομάδες. Μπορεί να προκαλέσει κάποιο παροδικό ερεθισμό, οπότε γίνεται διακοπή κάποια/κάποιες ημέρες. Εναλλακτικά αζελαϊκό οξύ με δράση μετά από περίπου 4 εβδομάδες. Θεραπείες ετήσιας διάρκειας. * Ήπια/μέτρια ακμή (μαύρα στίγματα + επιφανειακές βλατιδοφλύκταινες): Σκευάσματα πρώτης εκλογής για ακμή ήπιας μορφής είναι το βενζοϊκό υπεροξείδιο, η αδαπαλένη ή το αζελαϊκό οξύ. Αποτέλεσμα ορατό μετά από 2-6 εβδομάδες. Επειδή το βενζοϊκό υπεροξείδιο μπορεί να αποχρωματίσει τα υφάσματα, να χρησιμοποιούνται λευκές φανέλες/λευκό σεντόνι. Επιπλέον το βενζοϊκό υπεροξείδιο μπορεί να προκαλέσει ερεθισμό του δέρματος. Σε μέτρια ακμή ο συνδυασμός είναι αδαπαλένη + βενζοϊκό υπεροξείδιο ως φάρμακο πρώτης εκλογής. Θεραπείες ετήσιας διάρκειας. Άλλος συνδυασμός διαθέσιμος σε έτοιμη μορφή είναι κλινδαμυκίνη + τρετινοῒνη, όπως και κλινδαμυκίνη + βενζοϊκό υπεροξείδιο. Σ’ αυτήν την περίπτωση μπορεί να χορηγηθεί χρίσμα κλινδαμυκίνης το πρωί και αδαπαλένη το βράδυ. Μετά από 3 μήνες συνέχιση της χρήσης αδαπαλένης το βράδυ. Τα τελευταία αναφερμένα σχήματα θεραπείας αντιβιοτικών χορηγούνται αρχικά μέχρι και 3 μήνες. Στη συνέχεια διακόπτεται η θεραπεία για δύο εβδομάδες πριν από τυχόν συνέχισή τους. Σε ανεπαρκές αποτέλεσμα προσθήκη αντιβιοτικού από το στόμα σύμφωνα με τα παρακάτω: * Μέτρια / βαριά ακμή (μαύρα στίγματα + αρκετές επιφανειακές, ίσως βαθιές βλατιδοφλύκταινες) και σε ανεπαρκή αποτελέσματα της τοπικής θεραπείας μελετάται το ενδεχόμενο χορήγησης καψακίων δοξυκυκλίνης 100 mg x 1 για τρεις μήνες, κίνδυνος φωτοευαισθησίας. Αυτό παράλληλα με τοπικό ρετινοϊδές και συνέχιση της θεραπείας μ’ αυτό μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας με τα αντιβιοτικά. Σε υποτροπή ίσως χρειαστεί επαναχορήγηση των αντιβιοτικών από το στόμα ή είναι προτιμότερο να γίνεται παραπομπή σε δερματολόγο. Σε γυναίκες με ακμή μέτριας/βαριάς μορφής επιτυγχάνεται ενθαρρυντικό αποτέλεσμα με αντισυλληπτικά, στα οποία κυριαρχούν τα οιστρογόνα, π.χ. δεσογεστρέλη + αιθινυλοιστραδιόλη ή δροσπιρενόνη + αιθινυλοιστραδιόλη. Αυτά σε συνδυασμό με τοπική θεραπεία βλέπε παραπάνω. Το αποτέλεσμα φαίνεται μετά από 3 μήνες, αλλά η πλήρης δράση διαπιστώνεται αρχικά μετά από 6-12 μήνες. ΠΡΟΣΟΧΗ: Αυξημένος κίνδυνος θρομβώσεων! * Οζώδης-κυστική ή συρρέουσα ακμή: Παραπομπή σε δερματολόγο έγκαιρα. Συχνά έχει θέση η χορήγηση ισοτρετινοῒνης. * Στη διάρκεια της κύησης μόνο το βενζοϊκό υπεροξείδιο μπορεί να χορηγηθεί, χωρίς να εγκυμονεί κανένας κίνδυνος. Παραπομπή σε δερματολόγο, αν δε φανεί το επιθυμητό αποτέλεσμα μετά από 3μηνη κατάλληλη θεραπεία, στην οποία συμπεριλαμβάνεται και χορήγηση αντιβιοτικού από το στόμα. Ακόμη και σε συχνές υποτροπές μετά από τη διακοπή της θεραπευτικής χορήγησης αντιβιοτικών, όπως και σε ακμή, με επίδραση στη γενική κατάσταση/ πυρετό. Όλες οι μορφές της οζιδιοκυστικής/ ουλώδους ακμής παραπέμπονται, καθώς και της ουλώδους ακμής με υπέρχρωση, η οποία είναι ιδιαίτερα συχνή σε μελαμψά άτομα. Στη δερματολογική κλινική συχνά έχει θέση η θεραπεία με ισοτρετινοῒνη ως η επαναστατική θεραπεία της βαριάς, ανθεκτικής στη θεραπεία ακμής. Πρόκειται για σκεύασμα, που συνταγογραφείται από δερματολόγο, τερατογόνο! Τότε χρειάζεται αντισύλληψη κατά τη διάρκεια της θεραπείας + δύο μήνες μετά τη λήξη της. * Η δημιουργία ουλών μετά από ακμή μπορεί να αντιμετωπιστεί με ενέσεις κορτιζόνης των υπερτροφικών βλαβών και με απόξεση, διαφορετικά θεραπεία των βυθισμένων ουλών με λέιζερ. Όλα αυτά διαμέσου δερματολόγου. Φαρμακευτική αγωγή Αδαπαλένη (ρετινοϊδές). Αδαπαλένη (ρετινοϊδές) + Βενζοϊκό υπεροξείδιο. Αζελαϊκό οξύ. Βενζοϊκό υπεροξείδιο (Υπεροξείδιο του βενζολίου). Δοξυκυκλίνη. Ισοτρετινοῒνη. Κλινδαμυκίνη + Βενζοϊκό υπεροξείδιο. Τετρακυκλίνη.