ΣΕΕ (IBS), Σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, Ευερέθιστο κόλον, Λειτουργικές διαταραχές εντέρου, Σπαστική κολίτιδα
Βλέπε επίσης το υποκεφάλαιο Φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου στο παρόν κεφάλαιο.
Σύντομη Περίληψη του υποκεφαλαίου:
Συμπτώματα:
Μακροχρόνιες ή επαναλαμβανόμενες κοιλιακές ενοχλήσεις. Υψηλή ομοιότητα με το IBS, όσο αφορά πολλά από τα συμπτώματα:
* Ανακούφιση των ενοχλήσεων μετά από την αφόδευση.
* Μεταβολή της συχνότητας των κενώσεων.
* Μεταβολή της περιεκτικότητας των κοπράνων.
* Αέρια, ‘‘κοιλιά σαν μπαλόνι’‘, συνήθως κόπρανα με σχήμα σβώλου.
Διερεύνηση:
Εργαστηριακές εξετάσεις σχετικές κυρίως με αιμορραγία και φλεγμονή.
Αρχικά F-Hb x 3 (Mayer κοπράνων), ΤΚΕ, Hb, αποκλεισμός άλλων νόσων, όπως δυσανεξίας στη λακτόζη, κοιλιοκάκης, IBD. Ορθοσκόπηση. Κλινική εικόνα, ιδιαίτερα συνεκτίμηση τυχόν διάρροιας (οπωσδήποτε κολονοσκόπηση σε άτομα > 40 ετών με διάρροια) και έλεγχος για επικίνδυνα σημεία/συμπτώματα, όπως ανεξήγητη απώλεια βάρους, απώλεια αίματος από το γαστρεντερικό, πυρετός.
Θεραπεία:
Δε διατίθενται ειδικά φάρμακα, ενημέρωση. Ίσως αλλαγή στις διατροφικές συνήθειες και συμπτωματική θεραπεία.
Ορισμός
Παλαιότερα η συγκεκριμένη διαταραχή θεωρούνταν λειτουργική εντερική νόσος, που προκαλεί συμπτώματα χωρίς ανιχνεύσιμες οργανικές αιτίες με τη μορφή δομικών, λοιμωδών ή βιοχημικών ανωμαλιών. Χρειαζόταν επίσης ο αποκλεισμός διάφορων άλλων νοσημάτων. Σήμερα γίνεται όλο και περισσότερο συζήτηση σχετικά με φλεγμονώδεις μεταβολές στο νευρικό σύστημα του εντέρου και την ελλιπή επικοινωνία του με το κεντρικό/περιφερικό νευρικό σύστημα, τα οποία μπορεί να αποτελούν αιτία των ενοχλήσεων.
Βλέπε παρακάτω στα Συμπτώματα.
Αιτιολογία
Άγνωστη. Σημεία διαταραγμένης κινητικότητας του εντέρου και μίας υπερευαισθησίας, όσο αφορά την εντερική διάταση, πιθανόν διαμέσου ευαισθητοποίησης του μηχανισμού ρύθμισης του άλγους από το ΚΝΣ. Προσβάλλεται ακόμη και το λεπτό έντερο.
Πιθανόν ακόμη και η διατροφή να παίζει κάποιο ρόλο (η οποία συμμετέχει στα συμπτώματα του ασθενή), καθώς και ψυχολογικοί παράγοντες (το στρες, όπως και ο τρόπος με τον οποίο ο ασθενής βιώνει και αντιμετωπίζει τα συμπτώματά του).
Υπάρχουν αποτελέσματα έρευνας, σύμφωνα με τα οποία θεωρείται ότι υπάρχει διαταραχή της λειτουργίας των νευρικών κυττάρων και φλεγμονώδεις μεταβολές, που εντοπίζονται στην περιοχή του εντέρου.
Υπάρχουν όμως και άλλες θεωρίες, σύμφωνα με τις οποίες πρόκειται για διαταραχή της μετάδοσης των σημάτων πόνου ανάμεσα στο νευρικό σύστημα του εντέρου και το ΚΝΣ και το άτομο αποκτά ‘‘ευαισθησία στο έντερο’‘.
Δεν είναι ασυνήθιστη η έναρξη IBS μετά από μία εντερική λοίμωξη με μακροχρόνιες ενοχλήσεις, οι οποίες υποχωρούν στο 75% των ασθενών μετά από 5-6 έτη.
Παρουσιάζεται δυσβίωση στο σύστημα οικολογικής ισορροπίας του εντέρου κατά κανόνα μετά από εντερική λοίμωξη και θεραπευτική χορήγηση αντιβιοτικών. Υπάρχει συσχέτιση με ψυχικά νοσήματα και άλλες διαγνώσεις, που σχετίζονται με πόνο.
Συμπτώματα
Έναρξη στην εφηβική ηλικία, σπάνια όμως μετά από την ηλικία των 40 ετών.
Η διάγνωση μπαίνει σύμφωνα με τα κριτήρια της ΡΩΜΗΣ-IV (Ιούνιος 2016), τα οποία είναι:
Επαναλαμβανόμενος κοιλιακός πόνος γία τουλάχιστον 1 ημέρα την εβδομάδα τους 3 τελευταίους μήνες, έναρξη των ενοχλήσεων το λιγότερο 6 μήνες πριν από τη διάγνωση και συνύπαρξη τουλάχιστον δύο από τα ακόλουθα συμπτώματα:
* Κοιλιακός πόνος που σχετίζεται με την αφόδευση.
* Μεταβολή της συχνότητας των κενώσεων.
* Μεταβολή του χαρακτήρα/ της σύστασης των κοπράνων.
Άλλα συμπτώματα, που ενισχύουν τη διάγνωση, είναι η διακύμανση της συχνότητας/της περιεκτικότητας των κενώσεων, η διακύμανση του χρόνου διέλευσης των κοπράνων από το έντερο, γρήγορο αίσθημα κορεσμού μετά από το φαγητό, δυσπεπτικά συμπτώματα, βλέννα και/ή δημιουργία αερίων, όπως και το ό,τι τα συμπτώματα είναι μικρότερα τις νυκτερινές ώρες.
Οι ασθενείς αυτό συχνά το περιγράφουν ως:
– Κοιλιαλγίες / δυσφορία. ‘‘Τυμπανισμός’‘ και αίσθημα σφιξίματος στο στομάχι, τα οποία συχνά υποχωρούν κατά την κένωση του εντέρου.
– Διαταραχή των κενώσεων του εντέρου (βιασύνη για τουαλέτα, προσπάθεια για κένωση, αίσθημα ατελούς κένωσης του εντέρου).
– Μεταβολή της περιεκτικότητας των κοπράνων (δυσκοιλιότητα, κόπρανα με σχήμα σβώλου, βλέννα ή διάρροια/υδαρής κένωση).
– Αέρια (τυμπανισμός- ‘‘κοιλιά σαν μπαλόνι’‘), τα οποία συνήθως εκδηλώνονται στη διάρκεια της ημέρας.
Συνήθως οι ασθενείς με IBS παρουσιάζουν συγχρόνως ενοχλήσεις, όπως γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, δυσπεψία, κόπωση, στηθαγχικό άλγος, διαταραχές στην κατάποση, ουρολογικές/ γυναικολογικές ενοχλήσεις και προβλήματα πόνου. Ο πόνος συχνά μετακινείται.
Διαφορική Διάγνωση
Δυσανεξία στη λακτόζη, κοιλιοκάκη, μικροσκοπική κολίτιδα, νόσο Crohn, ελκώδη κολίτιδα, δυσαπορρόφηση χολικών αλάτων, δυσπεψία, ΓΕ/κή παλινδρόμηση, ανεπάρκεια εξωκρινούς μοίρας του παγκρέατος, καρκίνος του κόλου, βακτηριδιακή υπερανάπτυξη στο λεπτό έντερο, νόσο των χοληφόρων οδών, υπο/υπερθυρεοειδισμό, γυναικολογικό νόσημα, αλλεργία σε τρόφιμα, ινομυαλγία, κατάθλιψη/άγχος, σύνδρομο χρόνιας κόπωσης, γιαρδίαση, αμοιβάδωση, βακτηριδιακές κολίτιδες, νευροπάθεια του αυτόνομου (π.χ. εξαιτίας διαβήτη).
Διερεύνηση
Ιστορικό αναμνηστικό, στο οποίο συμπεριλαμβάνονται οι καθημερινές συνήθειες ζωής και ίσως ψυχική επιβάρυνση.
Κλινική διάγνωση διαμέσου αποκλεισμού, η οποία βασίζεται κατά ένα μέρος στο συνδυασμό των κοιλιακών πόνων και τη μεταβολή των συνηθειών του εντέρου, καθώς και την απουσία οργανικής αιτίας.
Σε ασθενείς με IBS απουσιάζουν η ελάττωση βάρους, οι νυκτερινές ενοχλήσεις, το αίμα στα κόπρανα, η συνεχής υδαρής διάρροια ή η αναιμία.
Δεν υπάρχουν ειδικές εξετάσεις για τη συγκεκριμένη διάγνωση. Αν ο ασθενής ανταποκρίνεται στα κριτήρια της Ρώμης-IV, στην πράξη δεν υπάρχει λόγος για επιπλέον διερεύνηση εκτός από τη βασική διερεύνηση, ΤΚΕ, Hb, λευκοκύτταρα, αλβουμίνη-ορ, F-Hb, ίσως αντισώματα έναντι τρανσγλουταμινάσης.
Αποκλείστε τη δυσανεξία στη λακτόζη.
Όσο περισσότερα είναι τα συμπτώματα από την περιοχή του ΓΕ/κού, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα για IBS με επακόλουθο τη μικρότερη ανάγκη διερεύνησης.
Συμπληρωματική διερεύνηση, όταν κρίνεται απαραίτητο:
Λευκοκύτταρα, CRP, αλβουμίνη-ορού, TSH σε συνεχείς διάρροιες-/ενοχλήσεις δυσκοιλιότητας, F-calprotectin.
Η τελευταία είναι πρωτεῒνη, που συνδέεται με το Ca (ασβέστιο), η οποία αποτελεί ένα δείκτη φλεγμονής του εντέρου και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη διαφοροδιάγνωση ανάμεσα στη φλεγμονώδη εντερική νόσο (IBD) και το ΣΕΕ (IBS). Υψηλές τιμές σε φλεγμονώδη νόσο του εντέρου, φυσιολογικά όρια ενηλίκων < 50 mg/kg. Τιμές > 100 mg/kg θα πρέπει να διερευνώνται, τιμές μεταξύ 50-100 αποτελούν γκρίζα ζώνη και παρακολουθούνται κλινικά.
Ίσως χρειαστεί επιπλέον εξέταση με δοκιμασία ανοχής στη λακτόζη ή εξάλειψη με αποφυγή της + δοκιμασία πρόκλησης.
Ίσως μία δοκιμή για σύντομο χρονικό διάστημα με αναστολέα αντλίας πρωτονίων να οδηγήσει σε απόκρυψη των ενοχλήσεων ΓΟΠ πίσω από ορισμένες περιπτώσεις IBS.
Σε διάρροιες μπορείτε να δοκιμάσετε 1 φάκελο χολεστυραμίνης (Questran) πριν από το γεύμα για τρεις ημέρες. Αν είναι αποτελεσματικό, μπορεί να υποκρύπτεται δυσαπορρόφηση χολικών οξέων πίσω από τις ενοχλήσεις. Διαφορετικά, προχωρήστε σε ισοτοπική μελέτη με Se-HCAT.
Μπορείτε να δοκιμάσετε τη χορήγηση παγκρεατίνης (Creon, Panzytrat) πριν από τα γεύματα (2 καψάκια των 25.000), για να διαγνωστεί / αντιμετωπιστεί μία ανεπάρκεια της εξωκρινούς μοίρας του παγκρέατος.
Ενδεχομένως γαστροσκόπηση, ορθοσκόπηση, κολονοσκόπηση
(η ύπαρξη νυκτερινών συμπτωμάτων ενισχύει την αναγκαιότητα διενέργειας κολονοσκόπησης), διάβαση λεπτού εντέρου, υπερηχογράφημα κοιλίας.
Οι συγκεκριμένοι ασθενείς παρουσιάζουν έντονο άλγος κατά την ενδοσκόπηση και τον ακτινολογικό έλεγχο.
Είναι απαραίτητο πάντα η διερεύνηση να είναι ευρεία και να γίνεται γρήγορα, όταν πρόκειται για έναρξη των συμπτωμάτων μετά από την ηλικία των 40 ετών, καθώς και σε συμπτώματα σύντομης διάρκειας με προοδευτική κλινική εξέλιξη.
Συνεχείς υδαρείς διάρροιες αποτελούν αξιοσημείωτο εύρημα.
Μήπως πρόκειται για μικροσκοπική κολίτιδα;
Θεραπεία
Θεμέλιος λίθος της είναι ο περιορισμός της διερεύνησης και το να τεθεί μία ξεκάθαρη διάγνωση:
Η φυσική δραστηριότητα, καθώς και οι υγιεινές συνήθειες ζωής, αποτελούν τη βάση της θεραπείας.
Η ανάληψη της ψυχολογικής μέριμνας: (σημαντική, ώστε ο ασθενής να καταφέρει να διαχειριστεί τα συμπτώματα).
Ενημερώστε με σαφήνεια ό,τι αφορά τη διάγνωση του IBS και να συμπεριλάβετε διευκρινίσεις για τη φύση της νόσου, ότι τα προβλήματα του εντέρου έχουν χρόνιο χαρακτήρα, ότι δεν υπάρχει ακόμη κάποια θεραπευτική μέθοδος και ότι η νόσος δεν οδηγεί σε επιπλοκές. Τα αποτελέσματα της θεραπευτικής αντιμετώπισης με ύπνωση είναι ενθαρρυντικά.
Ακόμη και η ψυχοθεραπεία, ενδεχομένως σε συνδυασμό με εξάσκηση στη χαλάρωση και τη βιοανάδραση, έχουν κερδίσει με την πάροδο του χρόνου όλο και πιο ισχυρή εμπειρική υποστήριξη.
Αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες:
Υπάρχει πολύ εξατομικευμένη ευαισθησία στα διάφορα τρόφιμα. Αρχικά αποφυγή των τροφίμων, που δημιουργούν αέρια (στα οποία συμπεριλαμβάνονται οι μαστίχες), των γαλακτοκομικών και προϊόντων δημητριακών, των λιπαρών τροφών και των απλών υδατανθράκων. Μείωση της πρόσληψης γάλακτος για δύο εβδομάδες.
Οι τροφές, που συχνά προκαλούν ενοχλήσεις, είναι το γάλα (η λακτόζη, παρά το ό,τι η δυσανεξία στη λακτόζη δεν είναι πιο συχνή σε ασθενείς με IBS, από ό,τι στο φυσιολογικό πληθυσμό), τα τυριά, η πίτσα, ψωμί από σιτάλευρο, ο καφές, το τσάι, η φρουκτόζη (οι χυμοί, τα μήλα, τα αχλάδια, τα εσπεριδοειδή, τα ροδάκινα), οι γλυκαντικές ουσίες (σορβιτόλη, μαννιτόλη, ξυλιτόλη), τα αυγά.
Όταν υπάρχει τάση για δυσκοιλιότητα, να καταναλώνονται φυτικές ίνες, οι οποίες δε δημιουργούν πάντα αέρια, παρά το ό,τι αρκετά άτομα παρουσιάζουν επιδείνωση μετά από διατροφικά συμπληρώματα φυτικών ινών.
Ορισμένοι ασθενείς με αέρια/μετεωρισμό παρουσιάζουν βελτίωση με τη χρήση προβιοτικών με λακτοβάκιλους (π.χ. Pro Viva), τα οποία απαιτούν δοκιμή διάρκειας τουλάχιστον 2 εβδομάδων, για να φανεί το αποτέλεσμα.
Μικρά συχνά γεύματα γίνονται καλύτερα ανεκτά από ό,τι λίγα και μεγάλα. Βρασμένα λαχανικά είναι καλύτερα ανεκτά από ωμά. Ο συνδυασμός περισσότερων διαφορετικών τροφίμων μπορεί να οδηγήσει σε ενοχλήσεις, αφού το κάθε τρόφιμο είναι ανεκτό μεμονωμένα.
Η αλλαγή της διατροφής σε προϊόντα ελεύθερα γλουτένης και λακτόζης μπορεί μερικές φορές να μειώσει τα συμπτώματα, ακόμη και όταν η εργαστηριακή διερεύνηση σχετικά με τη δυσανεξία στη γλουτένη-/λακτόζη ήταν χωρίς π/θ ευρήματα.
Ζητήστε χωρίς δισταγμό τη βοήθεια διαιτολόγου και τονίστε το ό,τι η διατροφή δεν πρέπει να είναι μονόπλευρη.
Φάρμακα:
Τα σημερινά φάρμακα κατά ένα μεγάλο ποσοστό επηρεάζουν δυσμενώς τα συμπτώματα του IBS, αλλά μπορούν να δοκιμαστούν μετά από τις αλλαγές στη διατροφή.
Σε ενοχλήσεις κυρίως δυσκοιλιότητας χορηγούνται ωσμωτικά καθαρτικά.
Κατά του μετεωρισμού μπορεί να δοκιμαστεί η διμεθικόνη. Ορισμένοι ασθενείς διαπιστώνουν βελτίωση, όσο αφορά τις ενοχλήσεις από τα αέρια με τη χρήση προβιοτικών, π.χ. Pro Viva.
Κατά της διάρροιας χορηγείται λοπεραμίδη. Η χολεστυραμίνη μπορεί να χορηγηθεί δοκιμαστικά κατά της διάρροιας, 1-4 φακελάκια δόσεων/την ημέρα (είναι αποτελεσματικά, αν πίσω από τις ενοχλήσεις υποκρύπτεται η δυσαπορρόφηση χολικών οξέων). Διαφορετικά μπορεί να γίνει ισοτοπική μελέτη με Se-HCAT.
Κατά της κοιλιαλγίας και του συσφικτικού αισθήματος μπορούν να δοκιμαστούν, τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά (10-50 mg σε βραδινή δόση), κυρίως σε συνύπαρξη διάρροιας ή αντιχολινεργικά (χαλαρωτική δράση στις λείες μυϊκές ίνες).
Μπορεί να δοκιμαστεί χορήγηση αναστολέων αντλίας πρωτονίων για σύντομο χρονικό διάστημα, όταν ενοχλήσεις ΓΟΠ υποκρύπτονται πίσω από ορισμένες περιπτώσεις IBS.
Αποφυγή αναλγητικών.
Υπάρχει διαθέσιμο σκεύασμα με περιορισμό στη συνταγογράφηση (μόνο με γνωμάτευση γαστρεντερολόγου) για ασθενείς, που πάσχουν από IBS και δυσθεράπευτη δυσκοιλιότητα και εφόσον τα διάφορα θεραπευτικά μέτρα δεν είναι αποτελεσματικά: Prukaloprid (Resolor).
Τα φάρμακα χορηγούνται σε μικρότερες θεραπευτικές δόσεις, αφού οι συγκεκριμένοι ασθενείς είναι πιο ευαίσθητοι στις παρενέργειες των φαρμάκων. Για περισσότερα βλέπε παρακάτω στην παράγραφο ‘‘ Σύμφωνα με τη δική μας επαγγελματική εμπειρία’‘. Έχουν αναφερθεί περιπτώσεις διαπιστωμένης βελτίωσης από χρήση τόσο μπιφιδοβακτηριδίων, όσο και λακτοβακίλων.
Μπορεί να γίνει δοκιμή και με σκευάσματα, που δε χρειάζονται συνταγή.
Μπορεί να γίνει δοκιμή χορήγησης παγκρεατίνης (Creon, Panzytrat) στα γεύματα (δύο καψάκια των 25.000 στα κύρια γεύματα), για να διαγνωστεί/θεραπευτεί η ανεπάρκεια της εξωκρινούς μοίρας του παγκρέατος.
Γενικά στη θεραπευτική αντιμετώπιση της ασθένειας έχει διαπιστωθεί ότι ελάχιστα είναι τα φάρμακα, που επιφέρουν πραγματική βελτίωση.
Για την αντιμετώπιση των σπασμών μπορείτε να χορηγήσετε σπασμολυτικά (δείτε παρακάτω στη Φαρμακευτική Αγωγή).
Εμβάθυνση
Σύμφωνα με τη δική μας επαγγελματική εμπειρία: H Βενλαφαξίνη είναι πολλές φορές αποτελεσματική κατά του κοιλιακού άλγους!
Μπορείτε να δοκιμάσετε διατροφή ελεύθερη από λακτόζη, η οποία συχνά προκαλεί ενοχλήσεις μικρότερης έντασης, ακόμη και όταν δεν έχει διαγνωστεί δυσανεξία στη λακτόζη (Dr Medin, Göteborg).
Φαρμακευτική Αγωγή
Φαρμακευτική αγωγή
Βουτυλοσκοπολαμίνη: Buscopan.
Διμεθικόνη.
Λοπεραμίδη: Δισκία/ Καψάκια.
Παγκρεατικά ένζυμα: Παγκρεατίνη Creon | Παγκρεατίνη χοίρειας προέλευσης Panzytrat.
Προυκαλοπρίδη: Δισκία Resolor.
Τρικυκλικά: Αμιτριπτυλίνη Saroten | Stelminal.
Φυτικές ίνες: Κοκκία Στερκούλια.
Χολεστυραμίνη: Σκόνη για πόσιμο εναιώρημα Questran.
*Τελευταία Ενημέρωση:
1 Ιανουαρίου, 2024
