Καρκίνος προστάτη

ICD-10 : C61

Βλέπε και το υποκεφάλαιο Προσυμπτωματικός έλεγχος –PSA.

Αιτία

Αποτελεί το 35% περίπου των διάφορων ειδών καρκίνου των αντρών.

Παίζει ρόλο η τεστοστερόνη, όπως και η κληρονομικότητα.

Η προσβολή συγγενών πρώτου βαθμού συνεπάγεται ότι ο συγκεκριμένος άντρας παρουσιάζει περίπου διπλάσιο κίνδυνο.

Πιθανόν να συμμετέχουν και διαιτητικοί παράγοντες.

Συμπτώματα

Κατά κανόνα τα συμπτώματα απουσιάζουν στο πρώιμο στάδιο.

Μερικές φορές εκδηλώνονται διακριτικά συμπτώματα από τις κατώτερες ουροφόρες οδούς, αλλά μπορεί να εμφανιστούν και έντονα συμπτώματα, όπως επιτακτική ούρηση, κνησμός και μερικές φορές αιματουρία.

Σε προχωρημένη νόσο με μεταστάσεις σε οστά, συχνά πόνος στην πλάτη, αναιμία και επίδραση στη νεφρική λειτουργία.

Αντικειμενική εξέταση

Στις τυπικές περιπτώσεις ψηλαφάται ένας σκληρός χωρίς ευαισθησία προστάτης, αλλά δεν είναι ασυνήθιστο και το να μην ανευρίσκονται παθολογικά ευρήματα.

Ενδεχομένως να υπάρχουν μεταστάσεις κυρίως στα οστά (πυέλου, ράχης).

Διερεύνηση

Γενική εξέταση, ψηλάφηση προστάτη, εργαστηριακός έλεγχος ρουτίνας, στον οποίο συμπεριλαμβάνεται και μία γενική αντικειμενική εξέταση, καθώς και έλεγχος του PSA.

Ίσως να χρειαστεί και σπινθηρογράφημα οστών.

Το PSA αποτελεί ένα ένζυμο, το οποίο βρίσκεται στο σπερματικό υγρό, που παράγεται από τον προστάτη και τα επίπεδά του αυξάνουν σε νοσήματα του προστάτη ή νοσήματα με συμμετοχή του προστάτη.

Υψηλά επίπεδα ανευρίσκονται, π.χ. σε καλοήθη υπερπλασία προστάτη (ΚΥΠ), ουρολοιμώξεις, ενεργή προστατίτιδα.

Το όριο, πάνω από το οποίο απαιτείται επιπλέον διερεύνηση, είναι

τιμή ≥ 3 μg/ L σε άτομο < 70 ετών,

≥ 5 μg/ L σε άτομο ηλικίας 70-80 ετών,

≥ 7 μg/ L σε άτομο > 80 ετών, ωστόσο χρειάζεται να γίνεται εξατομικευμένη εκτίμηση.

Οι τιμές είναι υψηλότερες σε μεγάλη ηλικία και μεγάλο μέγεθος προστάτη.

Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται σε απότομη αύξηση του PSA χωρίς λογική αιτία.

Η τιμή του PSA δεν αυξάνεται μετά από ψηλάφηση του προστάτη.

ΠΡΟΣΕΞΤΕ ότι οι αναστολείς της 5-άλφα ρεδουκτάσης υποδιπλασιάζουν την τιμή του PSA στον ορό!

Το PSA διαθέτει ικανοποιητική ευαισθησία, αλλά πτωχή ειδικότητα στην ανίχνευση του καρκίνου του προστάτη

(βλέπε παρακάτω στο υποκεφάλαιο για το PSA).

Σε υποψία καρκίνου του προστάτη (τιμή PSA και/ή παθολογικά ψηλαφητικά ευρήματα) απαιτείται διερεύνηση από ουρολόγο για λήψη βιοψίας με TRUL (διορθικό υπερηχογράφημα).

(Η αντιμετώπιση γίνεται σύμφωνα με τους κανονισμούς, που έχουν οριστεί από το επίσημο όργανο συντονισμού των ογκολογικών κέντρων καταγραφής καρκίνου της χώρας (της Σουηδίας.)

Μετά από ριζική προστατεκτομή το PSA δεν είναι μετρήσιμο.

Δεν πρέπει να γίνεται μέτρηση PSA σε ασυμπτωματικούς ασθενείς ηλικίας μεγαλύτερης των 70 ετών, στους οποίους ο προστάτης είναι φυσιολογικός κατά την ψηλάφηση (εφόσον ο ασθενής δεν το έχει ζητήσει).

Γενικά δε συνιστάται προσυμπτωματικός έλεγχος με PSA, αλλά πρέπει να γίνεται μέτρησή του, όταν υπάρχει κληρονομικότητα για καρκίνο προστάτη και έχουν προσβληθεί δύο ή περισσότεροι κοντινοί συγγενείς.

Όσοι άντρες επιθυμούν υγειονομικό έλεγχο σχετικά με προστατικό καρκίνο, πρέπει να ενημερώνονται γραπτώς για τις θετικές και αρνητικές συνέπειες του ελέγχου-PSA και να τους συμβουλεύει γιατρός για τη σημασία των ατομικών τους ευρημάτων.

Στη Σουηδία υπάρχει διαθέσιμο φυλλάδιο σχετικά με το PSA και την ιατρική εξέταση του προστάτη, που έχει εκδοθεί από το Υπουργείο υγείας (τόσο στο διαδίκτυο, όσο και ως έντυπο, που αποστέλλεται ταχυδρομικώς).

Μετά από βιοψία γίνεται εκτίμηση τυχόν ευρημάτων προστατικού καρκίνου με την κλίμακα βαθμολόγησης Gleason σύμφωνα με το μέγεθος του όγκου και την επέκτασή του.

Αποτέλεσμα 6 στην κλίμακα Gleason συνεπάγεται (απλοποιημένο) καρκίνο χαμηλού βαθμού, το οποίο σημαίνει ότι μπορείτε να περιμένετε.

Αποτέλεσμα 7 στην κλίμακα Gleason αποτελεί δυνητικά σημείο επιθετικής εξέλιξης, αλλά μπορεί να είναι θεραπεύσιμη μορφή.

Αποτέλεσμα 8-10 στην κλίμακα Gleason σημαίνει καρκίνο υψηλού βαθμού με σοβαρή πρόγνωση.

Θεραπεία

* Αναμονή, όσο αφορά τις επόμενες περιπτώσεις με τυχόν ύπαρξη συμπτωμάτων: Όταν πρόκειται ιδιαίτερα για ηλικιωμένους άντρες (περίπου > 70 ετών) με καρκίνο υψηλής διαφοροποίησης. Ηλικιωμένοι άντρες με νόσο, που έχει αναπτυχτεί τοπικά, μπορούν είτε να παρακολουθούνται κλινικά ή να τους γίνει πρόταση χορήγησης παρηγορικής ορμονικής θεραπείας, όπως GnRH ή αντιανδρογόνων. * Ενεργή παρακολούθηση, όσο αφορά άντρες με όγκο μέτριας υψηλής διαφοροποίησης (σύνολο βαθμών 6 ή χαμηλότερο) και PSA < 10. Σκληρίες όγκου σε μία ή 2 από τι ς βιοψίες. Συνεχής παρακολούθηση διαμέσου PSA και, αν χρειαστεί, λήψη νέων βιοψιών. Τοπική εντόπιση προστατικού καρκίνου τύπου χαμηλού κινδύνου χαρακτηρίζεται από χαμηλή θνητότητα. Γι’ αυτό ακριβώς ίσως είναι κατάλληλη η παρακολούθηση. * Ριζική προστατεκτομή. Αφαιρούνται ολόκληρος ο προστατικός αδένας + οι σπερματοδόχοι κύστεις. Στους νεότερους άντρες (< 70 ετών), στους οποίους έχει διαγνωστεί καρκίνος προστάτη, που γενικά είναι υγιείς και το PSA τους είναι < 20 μg/ L, συνιστάται ως θεραπευτική λύση ριζική προστατεκτομή ή ακτινοθεραπεία. Υπάρχει κίνδυνος για στυτική δυσλειτουργία και/ή ακράτεια ούρων. Είναι σημαντικός ο κίνδυνος πρόκλησης στυτικής δυσλειτουργίας (ο οποίος ωστόσο συχνά βελτιώνεται αυτόματα και προοδευτικά στη διάρκεια πολλών ετών μετά από την εγχείρηση) και/ή ακράτειας ούρων. Στους συγκεκριμένους ασθενείς είναι μεγάλος ο κίνδυνος για υπερθεραπεία με τις διαγνωστικές μεθόδους, που χρησιμοποιούμε σήμερα. Πολλοί από τους ασθενείς με προστατικό καρκίνο ίσως δε χρειάζονται θεραπεία, κάτι το οποίο βρίσκεται σε στενή σχέση με τη βραδεία ανάπτυξη του όγκου (περίπου στους 3 από τους 4 άντρες, στους οποίους μπαίνει η διάγνωση προστατικός καρκίνος με τον προσυμπτωματικό έλεγχο ο θάνατος οφείλεται σε άλλες αιτίες ανεξάρτητα από τυχόν θεραπεία του προστατικού καρκίνου). * Ακτινοθεραπεία (εξωτερική ή με εμφύτευμα). Όπως και στην προστατεκτομή υπάρχει και εδώ ο κίνδυνος ανικανότητας, όπως και κίνδυνος για δημιουργία προβλημάτων ούρησης και όψιμες παρενέργειες από την ακτινοθεραπεία με τη μορφή πρωκτίτιδας. * Προστατικός καρκίνος με μεταστάσεις. Δε θεραπεύεται. Υπάρχει μία συνεχής εξέλιξη όσο αφορά τους εναλλακτικούς τρόπους θεραπείας. Ορμονική θεραπεία με σκευάσματα οιστρογόνων, καθώς και αντιανδρογόνων, επιφέρει συχνά προσωρινό ικανοποιητικό αποτέλεσμα, αλλά είναι συνηθισμένη η υποτροπή μετά από περίπου 2 χρόνια. ΘΟ ιατρικός ευνουχισμός διαμέσου αναλόγων-GnRH. Η πιο γρήγορη μέθοδος για τη μείωση των επιπέδων τεστοστερόνης είναι η ορχιδεκτομή. Ο θεραπευτικός ευνουχισμός συνεπάγεται απώλεια της libido, προκαλεί κλιμακτηριακά προβλήματα, αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης οστεοπόρωσης και μεταβολικό σύνδρομο. Βλέπε το υποκεφάλαιο Οστεοπόρωση στο κεφάλαιο των ενδοκρινολογικών νοσημάτων. Άντρες υπέρβαροι ή με υψηλή αρτηριακή πίεση διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο θανάτου από τον προστατικό καρκίνο.

Ατομική φροντίδα

Διατροφή με φυτικά έλαια (πολυακόρεστα λίπη, ξηρούς καρπούς κ.ά.) αντί για υδατάνθρακες (ζυμαρικά, ψωμί, ζάχαρη κ.ά.) έχει διαπιστωθεί ότι μειώνει τη θνητότητα σε άντρες με καρκίνο προστάτη. Φαρμακευτική αγωγή Αντιανδρογόνα: Κυπροτερόνη | Βικαλουταμίδη | Φλουταμίδη. GnRH-ανάλογα: Λευπρορελίνη | Βουσερελίνη | Τριπτορελίνη | Βουσερελίνη | Γοσερελίνη. Σκευάσματα οιστρογόνων. Εμβάθυνση: Η αντιμετώπιση γίνεται σύμφωνα με τους κανονισμούς, που έχουν οριστεί από το επίσημο όργανο συντονισμού των ογκολογικών κέντρων καταγραφής καρκίνου της χώρας (της Σουηδίας: http://cancercentrum.se/samverkan/).