Ντόπινγκ και αθλητισμός

Ορισμός

Το ντόπινγκ έρχεται σε αντίθεση με τους κανόνες ηθικής τόσο του αθλητισμού, όσο και της ιατρικής. Το ντόπινγκ σημαίνει λήψη απαγορευμένων ουσιών, όπως και χρήση μεθόδων ντόπινγκ.

Συχνότερα αφορά διάφορες ουσίες, που ενισχύουν την απόδοση, αλλά στον ορισμό συμπεριλαμβάνονται ακόμη και ηρεμιστικά, όπως και διουρητικά. Αθλήματα ισχύος και αντοχής, όπως ελεύθερα αθλήματα, κολύμβηση, ποδηλασία, είναι εκείνα κυρίως που από παλιά εμπλέκονται στο ντόπινγκ.

Η WADA (World Anti Doping Agency / Παγκόσμια υπηρεσία αντιντόπινγκ) είναι εκείνη που συντονίζει τις ενέργειες τις σχετικές με ντόπινγκ παγκοσμίως και διατηρεί ενημερωμένο κατάλογο των απαγορευμένων ουσιών.

Μία ουσία, που πληρεί 2 από τα 3 κριτήρια σύμφωνα με τα παρακάτω ταξινομείται ως απαγορευμένη.

Η ουσία:

1). Επιφέρει βελτίωση της απόδοσης ή

2). Εγκυμονεί κινδύνους υγείας του αθλούμενου ή

3). Όταν ο χρήστης μίας ουσίας ή μίας μεθόδου παραβιάζει τους κανόνες δεοντολογίας, που διέπουν τον αθλητισμό. Ο κατάλογος των απαγορευμένων ουσιών και μεθόδων σε αγώνες συμπεριλαμβάνει:

*Απαγορευμένες ουσίες:

Διεγερτικά, ναρκωτικά (συμπεριλαμβανομένων των ναρκωτικών αναλγητικών), ουσίες με αναβολική δράση, ινσουλίνες, πεπτιδικές ορμόνες, διεγέρτες βήτα-2, ουσίες με αντι-οιστρογονική δράση, διουρητικά και άλλες κεκαλυμμένες ουσίες και γλυκοκορτικοειδή (επιτρέπονται, όταν πρόκειται για τοπική χρήση).

Στην Ελλάδα η αρμόδια υπηρεσία για την καταπολέμηση του ντόπινγκ είναι το Εθνικό Συμβούλιο Καταπολέμησης Ντόπινγκ. (http://www.0069.syzefxis.gov.gr/). Ο επίσημος κατάλογος απαγορευμένων ουσιών, όσο αφορά την Ελλάδα, είναι διαθέσιμος στην ιστοσελίδα: https://www.wada-ama.org/en/media/news/2014-09/wada-publishes-2015-prohibited-list (του παγκόσμιου οργανισμού αντι-ντόπινγκ) και επίσης (κατάλογος του 2014) στην ιστοσελίδα: http://www.sportsmedicinegreece.com/gr/2014_Prohibited_List_El.pdf .

Επίσης μπορείτε να δείτε και το: http://www.ifet.gr/doping/doping.htm .

Στη Σουηδία διατίθεται ο  επίκαιρος κάθε φορά κατάλογος, σχετικά με τις απαγορευμένες ουσίες, σε μέγεθος βιβλίου τσέπης από τα φαρμακεία και την Εθνική Ομοσπονδία Αθλητισμού (στην Ελλάδα αντίστοιχη είναι η Γενική Γραμματεία Αθλητισμού).

Διεγερτικά:

Εφεδρίνη, κοκαΐνη και αμφεταμίνες.

(Ισχύει στη Σουηδία: Σημειώστε ότι η εφεδρίνη περιέχεται σε κάποια αντιβηχικά. Στην Ελλάδα παλαιότερα κυκλοφορούσε συνδυασμός κωδεΐνης με εφεδρίνη ως πόσιμο αντιβηχικό διάλυμα, το οποίο πλέον δε διατίθεται).

Αναλγητικές ουσίες:

Σκευάσματα μορφίνης και κανναβινοειδή.

Τα αναβολικά σκευάσματα, όπως τα αναβολικά, τα ανδρογόνα, τα στεροειδή (AAS), αυξάνουν την ικανότητα επίδοσης μέσω αυξημένης μυϊκής ισχύος και αντοχής. Έχουν βρεθεί πρόδρομες μορφές νανδρολόνης σε αρκετά συμπληρώματα διατροφής διεθνώς. Η λήψη συμπληρωμάτων διατροφής μπορεί επομένως να συνεπάγεται κίνδυνο για ντόπινγκ.

Πεπτιδικές ορμόνες:

Συμπεριλαμβάνονται αυξητικές ορμόνες, ερυθροποιητίνη, ινσουλίνη και ACTH κ.ά.

Εισπνεόμενοι βήτα-2 διεγέρτες:

Επιτρέπεται η λήψη τους από αθλητές, οι οποίοι είναι επιβεβαιωμένο ότι πάσχουν από άσθμα.

(Στη Σουηδία, όσο αφορά αθλητές υψηλών επιδόσεων [δηλαδή πρωταθλητισμό], απαιτείται εξαίρεση από την Εθνική Ομοσπονδία Αθλητισμού για χρήση μέσα στη Σουηδία.) Διεθνώς απαιτείται εξαίρεση από την αντίστοιχη σχετική διεθνή Ομοσπονδία.

Ουσίες με αντι-οιστρογόνο δράση χρησιμοποιούνται από άντρες, για να μειωθεί ο κίνδυνος γυναικομαστίας σε ταυτόχρονη καταχρηστική λήψη αναβολικών στεροειδών, αλλά μπορούν από μόνες τους (οι ουσίες με αντι-οιστρογόνο δράση) να ενισχύσουν τη δράση των στεροειδών.

Στις καλυμμένες ουσίες περιλαμβάνονται, π.χ. διουρητικά και υποκατάστατα πλάσματος.

Μπορούν να αποκρύψουν τη χρήση άλλων ουσιών ή να ελαττώσουν ψευδώς τα επίπεδα αυξημένης τιμής αιμοσφαιρίνης.

Γλυκοκορτικοειδή:

Τα σκευάσματα κορτιζόνης κανονικά απαγορεύονται. Επιτρέπεται η χρήση κορτιζόνης σε μορφή αλοιφής/κρέμας/ρινικού σπρέι/σταγόνων οφθαλμικών/σταγόνων ωτικών.

Οι μέθοδοι αύξησης της μεταφοράς οξυγόνου περιλαμβάνουν ντόπινγκ αίματος, διέγερση της ερυθροποίησης και μετάγγιση αυτόλογου αίματος (αίμα του ίδιου του ατόμου).

Φαρμακολογική-χημική- και φυσική χειραγώγηση σημαίνει όλους εκείνους τους τρόπους, που μπορεί να χρησιμοποιηθούν, ώστε παράνομα να χειραγωγηθεί ο έλεγχος του ντόπινγκ ή να αποκρυφτεί το ντόπινγκ.

Γονιδιακό ντόπινγκ:

Σχεδόν καθόλου διαδεδομένο (ακόμη) στον αθλητισμό.

Τα αντιλευκοτριένια, τα αντιισταμινικά, το χρωμογλυκονικό νάτριο, το (βρωμιούχο) ιπρατρόπιο δεν ταξινομούνται στις ουσίες ντόπινγκ.

Γενικά υπάρχουν ουσίες, που είναι απαγορευμένες αποκλειστικά σε ορισμένα αθλήματα, π.χ. το αλκοόλ στο ποδόσφαιρο ή οι β-αποκλειστές στη σκοποβολή.

Για περισσότερα: http://www.0069.syzefxis.gov.gr/ (ιστοσελίδα Εθνικού Συμβουλίου Καταπολέμησης ντόπινγκ).

*Απαγορευμένες μέθοδοι:

Μέθοδοι για αύξηση της μεταφοράς οξυγόνου: Φαρμακολογικές, χημικές, διαμέσου φυσικής χειραγώγησης και αντίστοιχα γονιδιακό ντόπινγκ.

Συμπτώματα

Αξιοσημείωτη μεταβολή των επιδόσεων του αθλητή. Τα πιο συνηθισμένα σκευάσματα ντόπινγκ, τα αναβολικά στεροειδή, συνεπάγονται εμφανή ταχεία αύξηση της μυϊκής μάζας.

Παρενέργειες, όπως ασταθής διάθεση με υποβόσκουσα επιθετικότητα, γυναικομαστία, έντονα συμπτώματα ακμής, κυρίως στην πλάτη/ τους ώμους, αλωπεκία, ανικανότητα κ.ά. Κατά τη διάρκεια της κατάχρησης παρατηρούνται φάσεις υπομανίας, ενδεχομένως με επιθετικότητα, ενώ κατά τη στέρηση εικόνα κατάθλιψης.

Τα αναβολικά στεροειδή συνεπάγονται αυξημένο κίνδυνο αθηρωμάτωσης, μυϊκής υπερτροφίας της καρδιάς με αιφνίδιο θάνατο, κατακράτηση υγρών, επίδραση στο συκώτι και τους νεφρούς, υπερτροφία προστάτη, καρκίνο προστάτη κ.ά., καθώς και κίνδυνο εξάρτησης.

Διερεύνηση

Γίνονται προσπάθειες σε εθνικό και διεθνές επίπεδο για την παρεμπόδιση και τη μείωση της χρήσης ντόπινγκ, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται μεταξύ άλλων έλεγχοι των αγωνιζομένων κατά τη διάρκεια των αγώνων χωρίς προειδοποίηση.

Ένας αγωνιζόμενος μπορεί να υποβληθεί σε τεστ ντόπινγκ σύμφωνα με συγκεκριμένη διαδικασία τόσο μετά τη λήξη ενός αθλητικού αγώνα, όσο και χωρίς προειδοποίηση κατά τη διάρκεια της προπόνησης.

Στις περισσότερες ομοσπονδίες κάθε αθλήματος υπάρχει κάποιος υπεύθυνος αντιντόπινγκ.

Σε κάθε συγκεκριμένο άθλημα υπάρχει κάποιος αρμόδιος επιφορτισμένος με την εργασία πρόληψης ντόπινγκ στη συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή.

Το ειδικό έντυπο (ΕΧΘΣ) για εξαίρεση, όσο αφορά τη χρήση απαγορευμένων ουσιών για θεραπευτικούς σκοπούς, είναι διαθέσιμο στον ακόλουθο σύνδεσμο: http://www.0069.syzefxis.gov.gr/images/stories/pdf/TUE_2005_standard_gr.pdf