Τροφική αλλεργία, Αλλεργία σε διατροφικές ουσίες

ICD-10 : Κ52

Βλέπε επίσης και το υποκεφάλαιο Κοιλιοκάκη και Δυσανεξία στη λακτόζη στο παρόν κεφάλαιο, όπως και την Αναφυλακτική αντίδραση στο κεφάλαιο των νοσημάτων του Αναπνευστικού.

Ορισμός

Διατροφικές ουσίες, που προξενούν αντίδραση στο ανοσολογικό σύστημα και παραγωγή των IgE αντισωμάτων κατά της συγκεκριμένης ουσίας.

Οι αντιδράσεις, που δεν ενεργοποιούν το ανοσολογικό σύστημα, αλλά προκαλούν ενοχλήσεις, πρέπει να θεωρούνται δυσανεξίες.

Αιτίες

Αλλεργία με τη μεσολάβηση-IgE.

Οι πιο συνηθισμένες αιτίες τροφικής αλλεργίας σε παιδιά είναι γάλα, αυγά, φιστίκια αράπικα (ή της γης), σιτάρι, μπιζέλια, σόγια, ψάρια.

Σε ενήλικες είναι ξηροί καρποί, καρύδια, ψάρια και οστρακοειδή.

Τα συχνότερα αλλεργιογόνα αναφυλαξίας είναι ξηροί καρποί, οστρακοειδή, ψάρια και αυγά.

Τα άτομα, που προσβάλλονται, συνήθως έχουν ιστορικό νόσησης από κάποια ατοπική νόσο.

Είναι εξαιρετικά ασυνήθιστο να αναπτύσσουν ενήλικα άτομα αλλεργία σε κάποια τροφή, όταν ο οργανισμός αυτού του ατόμου είχε ανεχτεί την ίδια τροφή στη νεαρή ηλικία.

Συμπτώματα

Οι πιο συχνές ‘‘αλλεργικές’‘ ενοχλήσεις από τρόφιμα είναι τα Στοματικά αλλεργικά συμπτώματα (βλέπε κάτω από τον αντίστοιχο τίτλο μετά από το παρόν υποκεφάλαιο) με κνησμό και ίσως οίδημα σε στόμα/χείλη μετά από την πρόσληψη τροφίμου, που να περιέχει γύρη και διασταυρούμενη αντίδραση αντιγόνου σε άτομο, το οποίο στην ουσία είναι αλλεργικό κατά π.χ. της γύρης.

Αλλεργικά συμπτώματα μπορούν να εκδηλωθούν από λεπτά μέχρι ώρες μετά από την έκθεση. Η πιο επικίνδυνη αντίδραση είναι η αναφυλαξία.

Συμπτώματα από το γαστρεντερικό σωλήνα, κνησμός και οίδημα γύρω από το στόμα μέχρι κωλικοί, συσπάσεις στομάχου, ναυτία, έμετοι και διάρροιες.

Από την αναπνευστική οδό ρινίτιδα, άσθμα, από τους οφθαλμούς αλλεργική ρινοεπιπεφυκίτιδα.

Οι δερματικές εκδηλώσεις περιλαμβάνουν κνιδωτικά εξανθήματα, ατοπικό έκζεμα, αλλεργική δερματίτιδα εξ επαφής.

Σε άτομα με ημικρανίες μπορούν να προκληθούν επεισόδια ημικρανίας και κατά κανόνα όχι αλλεργία.

Τα ατοπικά παιδιά συχνά πάσχουν από κάποια τροφική αλλεργία. Η πρόγνωση είναι καλή, η τροφική αλλεργία συχνά εξαφανίζεται κατά τη διάρκεια του πρώτου έτους ζωής.

Η υποψία της διάγνωσης να μπαίνει κυρίως, όταν ένα μικρό παιδί με ατοπία, το οποίο δεν αποκρίνεται, όπως ήταν αναμενόμενο σε θεραπεία ρουτίνας με τοπικά στεροειδή/ μαλακτικές ουσίες σε έκζεμα, παρουσιάζει πολλαπλά αλλεργικά συμπτώματα ή προσβάλλεται από συμπτώματα, που επιδεινώνονται μετά από πρόσληψη κάποιας τροφής.

Διαφορική διάγνωση

Διασταυρούμενη αλλεργία από σημύδα (η πιο συχνή εκδήλωση των στοματικών αλλεργικών συμπτωμάτων.

Βλέπε την επικεφαλίδα μετά από το παρόν υποκεφάλαιο, καθώς και τις Διασταυρούμενες αντιδράσεις στην παράγραφο Διερεύνηση παρακάτω).

Σε γαστρεντερικές ενοχλήσεις: Δυσπεψία, IBS, φλεγμονώδη και λοιμώδη εντερικά νοσήματα, βιογονίδια, μεταξύ άλλων η ισταμίνη, σε τροφές – ‘‘δυσανεξία στην ισταμίνη‘‘, από συντηρημένο κρέας και ψάρι, π.χ. τόνος, σαρδέλες, οστρακοειδή, σκουμπρί, σαλάμι, ακόμη και δυνατά (με πολλά λιπαρά) τυριά, μπανάνα, σοκολάτα.

Ο κίνδυνος αυξάνεται, αν το ψάρι/ το οστρακοειδές δεν είναι εντελώς φρέσκο.

Προκαλείται κνησμός, οίδημα στόματος και μύτης, ίσως κνίδωση με συμπτώματα από την επίδραση της ισταμίνης κυρίως σε ταυτόχρονη κατανάλωση αλκοόλ.

Η ισταμίνη συσσωρεύεται εξαιτίας ανταγωνισμού του καταβολισμού στο ήπαρ (τα αντιισταμινικά δισκία δρουν), δυσανεξία (π.χ. κοιλιοκάκη και δυσανεξία στη λακτόζη), νοσήματα των χοληφόρων οδών, παγκρεατική ανεπάρκεια, νευρική ανορεξία.

Όταν εντοπίζεται αλλού:

Διάφορες μορφές ρινίτιδας, άσθμα και εκζεματικές παθήσεις.

Διερεύνηση

Αρχικά ερώτηση σχετικά με το αν ο ασθενής παρουσίαζε ανεκτικότητα στη συγκεκριμένη τροφή παλαιότερα.

Αν πριν δεν είχαν εκδηλωθεί συμπτώματα, τότε πιθανόν δεν πρόκειται για τροφική αλλεργία.

Σχεδόν ποτέ δεν αναπτύσσεται σε ενήλικες!

Αυτό ισχύει για συμπτώματα, που σχετίζονται με, π.χ. ξηρούς καρπούς, ψάρι, αυγό, γάλα, οστρακοειδή.

Γι’ αυτές τις ουσίες αντίθετα αναπτύσσεται συχνά ανοχή με την πάροδο του χρόνου, ακόμη και αν το άτομο ως παιδί δεν ανεχόταν τις διατροφικές ουσίες, παρά το ό,τι συνεχίζει να είναι θετική η δοκιμασία RAST.

Δεν υπάρχει καμία απλοποιημένη δοκιμασία για τη διάγνωση.

Το καλύτερο εργαλείο είναι το λεπτομερές ιστορικό, ‘‘σημειωματάριο καθημερινών τροφών’‘, σχετικά με την πρόσληψη διάφορων τροφών και τη σχέση τους με το σύμπτωμα.

Ανασκόπηση των διασταυρούμενων αλλεργιών (βλέπε παρακάτω), καθώς και ενδεχομένως ιστορικό Δυσανεξίας σε ισταμίνη (βλέπε παραπάνω στη διαφορική διάγνωση).

Για να τεκμηριωθεί η διάγνωση, χρειάζεται εξάλειψη και πρόκληση (αν δεν πρόκειται για επικίνδυνες αντιδράσεις).

Τη διερεύνηση μπορεί να βοηθήσει το αλλεργικό δερματικό τεστ νυγμού (pricktest) και οι ορολογικές μέθοδοι (RAST).

Η θετική έκβαση αυτών δεν αποτελεί από μόνη της απόδειξη μίας τροφικής αλλεργίας.

Είναι συνηθισμένες οι ψευδώς θετικές απαντήσεις (χαμηλή ειδικότητα).

Το αποτέλεσμα πρέπει να θεωρηθεί σε σχέση με τη συνολική εικόνα, στην οποία συμπεριλαμβάνεται η εξάλειψη (του πιθανού παράγοντα και η πρόκληση.

Επίσης μπορεί να βοηθήσει το αν πρόκειται για γνήσια αλλεργία σε συγκεκριμένο τρόφιμο ή διασταυρούμενη αντίδραση.

Η ολική IgE δεν προσφέρει τίποτε. Ίσως δοκιμασία ανοχής στη λακτόζη, αντισώματα έναντι γλιαδίνης/ τρανσγλουταμινάσης.

Χρειάζεται διερεύνηση από αλλεργιολόγο, όταν πρόκειται για αναφυλακτικές αντιδράσεις, που εκλύονται από διατροφικές ουσίες (απαιτείται προετοιμασία για αντιμετώπιση τυχόν αναφυλαξίας), για συμπτώματα από τις αεροφόρες οδούς και όταν χρειάζεται αποφυγή τόσο πολλών διατροφικών ουσιών, ώστε να δημιουργείται ο κίνδυνος κακής σίτισης.

Σε επίπεδο αλλεργιολόγου γίνεται διάγνωση στοιχείων, ώστε να διερευνηθούν τα αντισώματα IgE κατά μεμονωμένων πρωτεϊνών των αλλεργιογόνων.

Διασταυρούμενες αντιδράσεις:

Αλλεργία σε γύρη σημύδας (= συμπτώματα, που σχετίζονται με διασταυρούμενη αντίδραση στη σημύδα):

Προκαλεί επίσης συμπτώματα από: Βερίκοκο, φουντούκια, φράουλες, ακτινίδια και άλλα εξωτικά φρούτα, κεράσια, αμύγδαλα, καρότο, ξηρούς καρπούς, ροδάκινο, δαμάσκηνο, πατάτες, αχλάδι, σέλινο, μήλο.

Στην πράξη ανεκτά δεν είναι ορισμένα μόνο από τα παραπάνω.

Η αλλεργία στην Artemisia vulgaris (λεβιθόχορτο) μπορεί επίσης να προκαλέσει συμπτώματα από:

Γλυκάνισο, μάραθο, χαμομήλι, κολίανδρο, κύμινο, αγριαψιθιά, καρότο, πιπεριά, μαϊδανό, σέλινο, μουστάρδα, ηλιοτρόπιο, ντομάτα, σκόρδο.

Η αλλεργία στο γρασίδι μπορεί επίσης να προκαλέσει συμπτώματα από:

Φασόλια, πράσινα μπιζέλια, φακές.

Η αλλεργία από λατέξ μπορεί επίσης να προκαλέσει συμπτώματα από:

Αβοκάντο, μπανάνα, φουντούκια, κάστανο, ακτινίδιο, κεράσι, νεκταρίνι, δαμάσκηνο.

Συνηθισμένες διατροφικές ουσίες από τις οποίες εκλύονται:

Οξεία κνίδωση σε ενήλικες:

Φράουλες, οστρακοειδή, ξηροί καρποί, σέλινο, ντομάτα, ψάρι.

Οξεία κνίδωση σε παιδιά:

Ψάρι, φράουλες, φουντούκια, γάλα, σόγια, ντομάτα, αυγό, μπιζέλια.

Σοβαρή ατοπική δερματίτιδα σε παιδιά:

Ψάρι, γάλα, αυγό.

Σπάνια διαπιστώνεται αντίδραση υπερευαισθησίας κατά των χρωστικών ουσιών, των συντηρητικών ουσιών και των αντιοξειδωτικών ουσιών.

Θεραπεία

Εξάλειψη του αλλεργιογόνου, επικοινωνία με διαιτολόγο, παρακολούθηση σεμιναρίων διατροφής. Να αποφεύγεται η έκθεση των αλλεργικών παιδιών σε καπνό ταμπάκου. Χορήγηση αντιισταμίνης σε ηπιότερες ενοχλήσεις, σε ανάγκη ή συνεχώς. Σε σοβαρή αλλεργία ο ασθενής εφοδιάζεται επιπλέον με πένα αδρεναλίνης και δισκία κορτιζόνης. Μπορείτε να δοκιμάσετε πόσιμο διάλυμα χρωμογλυκικού οξέος [Lomudal] (συνταγογραφείται από παιδίατρο ή αλλεργιολόγο). Σε ταυτόχρονη σοβαρή αλλεργία στη γύρη σημύδας μπορεί μερικές φορές να βοηθήσει η απευαισθητοποίηση ακόμη και της αλλεργίας σε διατροφική ουσία (αν υπάρχει διασταυρούμενη αντίδραση). Η επικοινωνία με διαιτολόγο μπορεί να φανεί χρήσιμη. Ατομική φροντίδα: Ως πρόληψη συστήνεται θηλασμός, οπωσδήποτε 4-6 μήνες και χωρίς συμπληρώματα. Ο θηλασμός να συνεχίζεται, όταν εισάγονται άλλα τρόφιμα στη διατροφή. Εμβάθυνση: http://www.allergy.org.gr/ Σύλλογοι ασθενών: http://allergianews.blogspot.gr/ Φαρμακευτική αγωγή Αδρεναλίνη. Αντιισταμινικά: Δεσλοραταδίνη | Λοραταδίνη | Σετιριζίνη. Κορτιζόνη: Βηταμεθαζόνη.

Στοματικά αλλεργικά συμπτώματα:

Κνησμός/ αίσθημα καύσου στην υπερώα, στο φάρυγγα, στα χείλη μερικές φορές με οίδημα. Μπορεί να εμφανιστεί σε άτομα με αλλεργία στη γύρη μέσα σε 15 λεπτά και κατά κανόνα να εξαφανιστεί γρήγορα. Γενικά ακίνδυνα, σε σπάνιες περιπτώσεις μία τέτοια κατάσταση οδηγεί σε αναφυλαξία. Ο ασθενής συνήθως παρουσιάζει ανοχή στους εκλυτικούς παράγοντες, αν τα τρόφιμα είναι μαγειρεμένα (για παράδειγμα σε φούρνο μικροκυμάτων) ή σε συντηρητικά. Αλλεργία σε γύρη σημύδας (= συμπτώματα, που σχετίζονται με διασταυρούμενη αντίδραση σε σημύδα). Συμπτώματα εκλύονται επιπλέον από: Βερίκοκο, φουντούκι, φράουλες, ακτινίδιο κ.ά. εξωτικά φρούτα, κεράσι, αμύγδαλο, καρότο, ξηρούς καρπούς, ροδάκινο, δαμάσκηνο, πατάτα, αχλάδι, σέλινο, μήλο. Στην πράξη δεν είναι ανεκτά ορισμένα μόνο από τα παραπάνω. Η αλλεργία στην Artemisia vulgaris (λεβιθόχορτο) μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα από: Γλυκάνισο, μάραθο, χαμομήλι, κολίανδρο, κύμινο, αγριαψιθιά, καρότο, πιπεριά, μαϊδανό, σέλινο, μουστάρδα, ηλιοτρόπιο, ντομάτα, σκόρδο. Η αλλεργία στο γρασίδι μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα από: Φασόλια, πράσινα μπιζέλια, φακές. Η αλλεργία από λατέξ μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα από: Αβοκάντο, μπανάνα, φυστίκια αράπικα, κάστανο, ακτινίδιο, κεράσι, νεκταρίνι, δαμάσκηνο. Η αλλεργία από διασταυρούμενη αντίδραση σε σημύδα σπάνια μεταπίπτει σε επικίνδυνη αλλεργία από ξηρούς καρπούς! Είναι σημαντικό να διευκρινιστεί το αν η κατανάλωση ξηρών καρπών προκαλεί μόνο κνησμό στο στόμα (συμπτώματα από διασταυρούμενη αντίδραση σε σημύδα) ή πραγματικό οίδημα στην ανώτερη αναπνευστική οδό (= επικίνδυνη αλλεργία από ξηρούς καρπούς). Συστήνεται τεστ. Κατά κανόνα ένα άτομο έχει αλλεργία σε ξηρούς καρπούς από την παιδική ηλικία! Σπάνια αναπτύσσεται στην ενήλικη ζωή.