Ορισμός
Μειωμένη ποσότητα θυρεοειδικών ορμονών στο αίμα.
Αίτια
Στην πράξη – σε επαρκή πρόσληψη ιωδίου – συνήθως χρόνια λεμφοκυτταρική θυρεοειδίτιδα (= αυτοάνοση νόσος με ατροφία του θυρεοειδούς). (Η ονομασία, που χρησιμοποιείται σε αυτοάνοση νόσο και βρογχοκήλη, είναι νόσος Hashimoto).
Ανεπάρκεια ιωδίου (πολύ σπάνια μεταξύ όλων, όσοι έχουν γεννηθεί στην Ελλάδα και τη Σουηδία, όπου το αλάτι εμπλουτίζεται με ιώδιο).
Γενικά αποτελεί συνηθισμένη αιτία στο σύνολο των χωρών.
Φάρμακα, κυρίως λίθιο και αμιωδαρόνη.
Σε θεραπεία με ραδιενεργό ιώδιο ο κίνδυνος αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου.
Κατάσταση μετά από εγχείρηση θυρεοειδούς.
Υποφυσιακή ανεπάρκεια/ κεντρικός υποθυρεοειδισμός (εξαιτίας όγκου υπόφυσης, βλαβών μετά από εγκεφαλική κυκλοφορική ανεπάρκεια, τραυματισμό κρανίου, λοίμωξη).
Αποτελεί ένα μέρος του αυτοάνοσου πολυαδενικού συνδρόμου σε ασθενείς με άλλα αυτοάνοσα νοσήματα (χρόνια θυρεοειδίτιδα, νόσο Addisson, διαβήτη τύπου-1, κακοήθη αναιμία, κοιλιοκάκη, λεύκη, ανεπαρκή λειτουργία γονάδων).
Υποξεία θυρεοειδίτιδα, λανθάνουσα θυρεοειδίτιδα, θυρεοειδίτιδα μετά από τοκετό.
‘‘Υποθυρεοειδισμός τύπου- 2’‘ ονομάζεται από ορισμένους, ιδιαίτερα μη γιατρούς, ένας ενδοκυτταρικός υποθυρεοειδισμός, που δεν μπορεί να διαγνωστεί με τις καθιερωμένες μεθόδους και προκαλεί συμπτώματα, τα οποία σχετίζονται με υποθυρεοειδισμό.
Οι υποστηρικτές του συστήνουν έλεγχο της ελεύθερης Τ3/Τ4 στα ούρα διαμέσου συλλογής ούρων 24ώρου, καθώς και εργαστηριακό έλεγχο της επινεφριδιακής λειτουργίας.
Η συγκεκριμένη διάγνωση δεν είναι αποδεκτή από την επίσημη ιατρική κοινότητα.
Συμπτώματα
Προοδευτική νόσηση πάνω από ένα έτος.
Αρχικά ψηλαφητή βρογχοκήλη, σταδιακά ατροφία του θυρεοειδούς, μέχρι να γίνει μικρός και χωρίς ψηλαφητική ευαισθησία.
Η επίπτωση αυξάνεται πολύ μετά από τη μέση ηλικία.
Εντούτοις παρουσιάζεται ακόμη και σε παιδιά σχολικής ηλικίας.
Συνήθως άτυπα συμπτώματα, αίσθηση ότι ‘‘κάτι δεν πάει καλά’‘.
Κόπωση, κεφαλαλγία, δύσπνοια, τάση για γρήγορη συλλογή γαλακτικού οξέος (συνηθισμένο και πρώιμο σημείο), αίσθημα κρύου, χαμηλή θερμοκρασία σώματος, χαμηλές σφύξεις, επαναλαμβανόμενες λοιμώξεις, καταθλιπτική διάθεση, κακή μνήμη, αδυναμία συγκέντρωσης
(συχνοί λανθασμένοι χειρισμοί στο χώρο εργασίας),
αποπροσανατολισμός, μικρή ως μέτρια αύξηση βάρους, βραχνή και χοντρή φωνή, απώλεια τριχών
(στην οποία συμπεριλαμβάνεται απώλεια των πλαϊνών τμημάτων των φρυδιών),
δυσκοιλιότητα, άφθονες εμμηνορρυσίες, παραισθησίες, συμπίεση περιφερικών νεύρων
(π.χ. σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα),
οιδηματώδες και ψυχρό, ξηρό δέρμα, ωχρότητα, βραδύς παλμός, μυαλγίες και αρθραλγίες, ακαμψία και αδυναμία των μυών, μειωμένη γονιμότητα, ελαττωμένη συχνότητα αναπνοών, ανθεκτική και βραδεία απάντηση αντανακλαστικών κατά τις δοκιμασίες των αντανακλαστικών των άκρων και σε σοβαρές περιπτώσεις συλλογή υγρού κάτω από το δέρμα/στα χέρια/γύρω από τον οφθαλμό με κίνδυνο μέχρι και μυξοιδηματικού κώματος.
ΗΚΓ:
Φλεβοκομβική βραδυκαρδία, χαμηλό δυναμικό.
Η διάγνωση του’‘υποκλινικού υποθυρεοειδισμού’‘είναι συχνά κλινική ‘’εξ ορισμού’’, αλλά μπορεί να διαφύγει εύκολα εξαιτίας των διακριτικών συμπτωμάτων, όπως κόπωση, αρθραλγίες, ελαφριά κατάθλιψη και αδυναμία συγκέντρωσης.
Αποτελεί πρώιμο στάδιο της ανάπτυξης της αυτοάνοσης θυρεοειδίτιδας.
Υποξεία θυρεοειδίτιδα, σιωπηλή θυρεοειδίτιδα, θυρεοειδίτιδα μετά από τοκετό:
Παροδική θυρεοτοξική φάση, η οποία υποχωρεί αυτόματα και μπορεί να συνοδεύεται από κάποια περίοδο με υποθυρεοειδισμό.
Τελικά στις περισσότερες περιπτώσεις ακολουθεί επάνοδος σε ευθυρεοειδική φάση.
Αντικειμενική εξέταση/ διερεύνηση
Χρόνια λεμφοκυτταρική θυρεοειδίτιδα:
Αρχικά ψηλαφητή βρογχοκήλη με θυρεοειδή, που προοδευτικά ατροφεί και γίνεται ψηλαφητικά μη-ευαίσθητος.
Η TSH-ορ. αυξάνεται και έτσι μπαίνει η διάγνωση του υποθυρεοειδισμού (φυσιολογικές τιμές 0,4-4,0.
Τα εργαστήρια συνήθως αναφέρουν υψηλότερες τιμές, αλλά πρόκειται για ‘‘φυσιολογικό πληθυσμό’‘, από τον οποίο δεν έχουν αφαιρεθεί τα άτομα με θυρεοειδική νόσο).
Η ελεύθερη-Τ4 είναι μειωμένη και δηλώνει το βαθμό του υποθυρεοειδισμού (τα επίπεδα της Τ3 δεν προσφέρουν κάτι στη διερεύνηση.
Παραμένουν ανεπηρέαστα περισσότερο χρόνο και είναι τα πρώτα, που μειώνονται σε σοβαρή νόσηση.
Παρόλα αυτά μειώνονται σε άλλες νόσους, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται και ο πυρετός και το κρυολόγημα).
Η εμφάνιση των αντισωμάτων-TPO (θετικά ακόμη και στο 15% περίπου του φυσιολογικού πληθυσμού) υποδηλώνει τη διάγνωση της χρόνιας λεμφοκυτταρικής θυρεοειδίτιδας.
Παρουσιάζεται ακόμη και με εικόνα βρογχοκήλης, οπότε μπαίνει η διάγνωση της νόσου του Hashimoto.
Όταν τα αποτελέσματα των εργαστηριακών εξετάσεων, όσο αφορά τις Τ4/Τ3, βρίσκονται μέσα στα φυσιολογικά όρια, αυτό δε σημαίνει κατ’ ανάγκη ότι οι τιμές είναι οι φυσιολογικές για το συγκεκριμένο άτομο.
Μία TSH εκτός φυσιολογικών ορίων δηλώνει ότι αυτό μπορεί να αποτελεί κάτι φυσιολογικό στη συγκεκριμένη περίπτωση. Προσοχή, ωστόσο στο ότι αυξημένη TSH κανονικά παρουσιάζεται στη φάση της ανάρρωσης μετά από μη-θυρεοειδική νόσο (π.χ. γρίπη, πνευμονία, έμφραγμα).
Ξανακάνετε έλεγχο της TSH μετά από 3 μήνες, η οποία είναι προτιμότερο να περιλαμβάνει και τα αντισώματα-TPO.
Σε υποψία αυτοάνοσης νόσου, όπου όμως οι βιολογικές παράμετροι δε δίνουν ξεκάθαρο αποτέλεσμα, γίνεται παραπομπή για βιοψία λεπτής βελόνας, ώστε να είναι δυνατή η μικροσκοπική διάγνωση αυτοάνοσης δραστηριότητας.
Παραπομπή γίνεται επιπλέον και σε βρογχοκήλη, για να αποκλειστεί η κακοήθεια.
Παραπομπή για υπερηχογράφημα ιδαίτερα σε ατροφία του θυρεοειδούς, ώστε να είναι δυνατή η εκτίμηση του μεγέθους μετά από μακροχρόνια αυτοάνοση προσβολή.
Υποκλινικός υποθυρεοειδισμός (νεότερη ονομασία ‘‘ήπιος υποθυρεοειδισμός’‘):
Προοδευτική ατροφία θυρεοειδούς από βρογχοκήλη (Hashimoto), που συχνά αρχικά είναι ψηλαφητικά μη ευαίσθητη.
Aυξημένη TSH, όπου τα νεότερα άτομα φυσιολογικά παρουσιάζουν τιμές μεταξύ 0,4-2,5 (τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας/ οι ηλικιωμένοι, 65-80 ετών συχνά παρουσιάζουν τιμές μέχρι 4,5 ως φυσιολογικό κανονικό εύρημα).
Αυξημένη TSH-ορ. (> 2,5 σε νεότερα άτομα) σε δύο λήψεις δειγμάτων με μεσοδιάστημα 3 μηνών + συμπτώματα, που σχετίζονται, όπου η ελεύθερη-Τ4 είναι φυσιολογική.
Τιμή TSH-ορ. > 2,0 σε νεότερα άτομα προδιαθέτει σε υποθυρεοειδισμό στο μέλλον (τα επόμενα 20 έτη), ιδιαίτερα όταν ταυτόχρονα είναι αυξημένος ο τίτλος των αντισωμάτων-TPO, κάτι που υποδηλώνει χρόνια θυρεοειδίτιδα.
Παρακολούθηση της κατάστασης.
Κεντρικός υποθυρεοειδισμός:
Οδηγεί κατά κανόνα σε χαμηλή TSH-ορ. και χαμηλή ελεύθερη-Τ4.
Στην πράξη παρουσιάζεται όχι σπάνια μία TSH τόσο φυσιολογική, όσο και υψηλή (δεν είναι γνωστός ο λόγος, στο οποίο οφείλεται αυτό).
Η διερεύνηση γίνεται με ολική Τ4-ορ, κορτιζόνη-ορ. (τιμή πρωινού δείγματος.
Ενδεχομένως και κορτιζόλη-δείγματος συλλογής ούρων 24ώρου x 2), προλακτίνη-ορ, FSH-ορ, LH-ορ. και τεστοστερόνη-ορ. (σε άντρες), οιστραδιόλη (σε γυναίκες).
Εξετάζεται με περιμετρία (σημεία εγκεφαλικού όγκου;).
Η ανεπάρκεια της υπόφυσης συνήθως επιδρά σε αρκετές ορμόνες.
Αν τα παραπάνω είναι φυσιολογικά (συμπεριλαμβανόμενης της ολικής-Τ4), μπορείτε να περιμένετε.
Μεμονωμένη ανεπάρκεια της υπόφυσης με εκλεκτική επίδραση στην TSH είναι πολύ ασυνήθιστη (μπορεί να εμφανιστεί μετά από τραυματισμό και αντίστοιχα μηνιγγίτιδα).
Στην πράξη συχνά, ακόμη και μετά από τη διερεύνηση, είναι άγνωστη η αιτία της χαμηλής τιμής τόσο της TSH, όσο και της Τ4.
Σε επινεφριδιακή ανεπάρκεια μπορεί να ανευρεθεί υψηλή TSH-oρ.
Φυσιολογική ελεύθερη-Τ4. Ελέγξτε Na-ορ, Κ-ορ, αρτηριακή πίεση, υπερμελάγχρωση;
Ανεπάρκεια-βιταμίνης Β12 σχετίζεται στενά με υποθυρεοειδισμό (Hashimoto), αλλά επίσης και με κοιλιοκάκη και ατροφική γαστρίτιδα (Hashimoto), καθώς και νόσο Addison.
Ελέγξτε B12, φυλλικό, ομοκυστεῒνη, Na, K κατά τους ετήσιους ελέγχους.
Επιπλέον τη γλυκόζη-πλ. (ισχυρή συσχέτιση με διαβήτη τύπου-1). Ca-ορ (συσχέτιση ακόμη και με υπερπαραθυρεοειδισμό).
Τα αυξημένα λιπίδια συνδέονται με υποθυρεοειδισμό.
Ελέγξτε τη χοληστερόλη-ορ. και τα τριγλυκερίδια νηστείας-ορ.
Καταστάσεις, που συνδέονται με αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα:
Διαβήτης τύπου-1, νόσος Addison, αυτοάνοση γαστρίτιδα με κακοήθη, χρόνια ενεργή ηπατίτιδα C, ΣΕΛ [SLE], ΡΑ, σαρκοείδωση, κοιλιοκάκη, λεύκη, σύνδρομο Sjögren, πρωτοπαθές λέμφωμα Β-κυττάρων.
Αυξημένη TSH στις ακόλουθες καταστάσεις, χωρίς να συνυπάρχει απαραίτητα υποθυρεοειδισμός:
Διακοπή καπνίσματος, φυσική προσπάθεια, λήψη λεβοθυροξίνης συγχρόνως με πρόσληψη σιδήρου και αντίστοιχα ασβέστιο, μεταβολή του ρυθμού 24ώρου, στη φάση ανάρρωσης μετά από σοβαρή νόσο (π.χ. πνευμονία, διαβήτη, έμφραγμα μυοκαρδίου, ΑΕΕ.
Είναι συνηθισμένη η παροδική αύξηση-TSH σε άτομα, που νοσηλεύονται σε νοσοκομείο. Η TSH συχνά είναι χαμηλή κατά την οξεία φάση της νόσου).
Γενικά διακοπή χορήγησης θυροξίνης, επινεφριδιακή ανεπάρκεια (νόσος Addison), υπερπαραθυρεοειδισμός, αντίσταση στις θυροειδικές ορμόνες (σε ασθενή υπο θεραπεία), σκιαγραφικές ουσίες ακτινολογίας, δίαιτα πλούσια σε ιώδιο (καψάκια φυκιών – φυτικές υγιεινές τροφές), όγκοι, που παράγουν TSH, παροδικός υποφυσιακός υπερθυρεοειδισμός σε ψυχική νόσο, βλάβη υποθαλάμου (π.χ. όγκος).
Διαφορικές διαγνώσεις
Κατάθλιψη.
Σε υποθυρεοειδισμό κεντρικής αιτιολογίας η TSH μπορεί να είναι είτε φυσιολογική είτε αυξημένη.