Φαρμακευτική αγωγή ηλικιωμένων

Βλέπε επίσης το υποκεφάλαιο Αύξηση κρεατινίνης στο κεφάλαιο των νόσων του ουροποιητικού.

 

Η κατανάλωση φαρμάκων αυξάνει με την αύξηση της ηλικίας. Περίπου τα μισά από όλα τα φάρμακα, που χορηγούνται με συνταγή, καταναλώνονται από ασθενείς ηλικίας άνω των 65 ετών. Η πολυφαρμακία με τον κίνδυνο των αλληλεπιδράσεων, η μειωμένη λειτουργία των οργάνων με την επακόλουθη αυξημένη φαρμακευτική ευαισθησία, καθώς και τα διάφορα συμπτώματα σε υπερδοσολογία, καθιστούν τη φαρμακολογική θεραπεία των ηλικιωμένων ασθενών μία εξαιρετικά λεπτή εργασία.

 

Λίγα μόνο φάρμακα έχουν δοκιμαστεί σε άτομα > 75 ετών.

 

Αρχές φαρμακαλογίας.

Οι φαρμακοκινητικές μεταβολές σε έναν γηριατρικό ασθενή μπορεί να συμπεριλαμβάνουν

την απορρόφηση (αυξημένο pH-στομάχου, μειωμένη κινητικότητα γαστρεντερικού σωλήνα, αλλοιώσεις των εντερικών λαχνών),

τη διανομή (μειωμένος όγκος υγρών σώματος και αυξημένο σωματικό λίπος, μειωμένη μυϊκή μάζα και λευκωματίνη-ορ.),

το μεταβολισμό (μειωμένος κατά λεπτό όγκος αίματος και μειωμένη ενζυμική δραστηριότητα ήπατος), καθώς και

την απέκκριση (μειωμένη σπειραματική διήθηση.

Στην ηλικία των 80 ετών απομένουν τα 2/3 περίπου της μέγιστης ικανότητας διήθησης των νεφρών).

 

Στην πράξη η φαρμακοκινητική επηρεάζεται περισσότερο από τη μειωμένη νεφρική λειτουργία.

Είναι μικρή η σημασία διάφορων άλλων μεταβολών.

Προϋποθέστε ότι η νεφρική λειτουργία μπορεί να είναι ελαττωμένη στον ηλικιωμένο ασθενή, όταν χορηγείται ένα φάρμακο, του οποίου η δραστική ουσία απεκκρίνεται από τους νεφρούς.

Τιτλοποιείστε τις δόσεις, μέχρι να δράσει.

Ως οδηγό σημείο χρησιμοποιείται η εξίσωση Cockcroft-Gault, που βασίζεται στην κρεατινίνη για την eGFR, αλλά η eGFR μπορεί με τη βοήθεια της κρεατινίνης-πλ. και της κυστατίνης c-ορ. να υπολογιστεί με μεγαλύτερη ακρίβεια (www.egfr.se/eGFRen.html).

 

Βλέπε το υποκεφάλαιο Αύξηση κρεατινίνης στο κεφάλαιο των νόσων του ουροποιητικού.

GFR < 40 ml/λεπτό συνεπάγεται βέβαιη επίδραση στην απέκκριση του φαρμάκου, που αποβάλλεται διαμέσου της νεφρικής οδού.

Σε GFR < 25 ml/λεπτό υπάρχουν μεγάλοι κίνδυνοι, όσο αφορά τα φάρμακα με νεφρική απέκκριση.

 

Οι φαρμακοδυναμικές μεταβολές συνεπάγονται ότι κάποιος ανεξάρτητα από τη συγκέντρωση του φαρμάκου στο πλάσμα μπορεί να εκδηλώσει αυξημένη ευαισθησία στο συγκεκριμένο φάρμακο.

Αυτό συμβαίνει εξαιτίας τροποποίησης στην ευαισθησία των υποδοχέων ή μειωμένη λειτουργία του οργάνου, στο οποίο στοχεύει το φάρμακο.

 

Σ’ αυτό προστίθενται ελλείψεις, όσο αφορά τη συμμόρφωση στη φαρμακευτική αγωγή εξαιτίας, π.χ. πολυφαρμακίας, εξασθένησης της μνήμης, δυσχερειών κατάποσης ή ανεπιθύμητων παρενεργειών.

 

Οδηγίες πριν από την έναρξη χορήγησης φαρμάκου σε ηλικιωμένους ασθενείς:

Πριν από την έναρξη χορήγησης:

Τεκμηριώστε με σαφήνεια την ένδειξη και το αναμενόμενο αποτέλεσμα της θεραπείας.

Υπάρχει εναλλακτική λύση στη θέση του φαρμάκου;

Εκτιμήστε την αναμενόμενη ωφέλεια της θεραπευτικής αγωγής σε σχέση με τους κινδύνους.

Μπορείτε/ πρέπει να διακόψετε τη χορήγηση κάποιου άλλου φαρμάκου;

Ο πρωταρχικός κανόνας πρέπει να είναι ότι η ωφέλεια από το νέο φάρμακο ξεπερνά τους κινδύνους.

Προϋποθέσεις για συμμόρφωση [compliance] στη φαρμακευτική αγωγή;

 

Έναρξη χορήγησης:

Ξεκινήστε με χαμηλή δόση και, αν χρειαστεί, τιτλοποιήστε τις δόσεις προς τα πάνω.

Ποτέ περισσότερο από ένα φάρμακο τη φορά.

Να προσαρμόζετε το φάρμακο στις ανάγκες του ασθενή, μέγεθος δισκίων, τρόπο χορήγησης, μορφή συσκευασίας.

Δώστε ακριβείς, καλύτερα γραπτές πληροφορίες στον ασθενή, τους συγγενείς και/ή το προσωπικό της υγιεινής περίθαλψης.

Συμφωνήστε στο πότε θα οριστεί η παρακολούθηση και η επανεκτίμηση σε σχέση με το στόχο, που έχει τεθεί.

 

Παρακολούθηση:

Εκτιμήστε το αποτέλεσμα σε σχέση με το στόχο, που έχει τεθεί, καθώς και πιθανές παρενέργειες.

Ρυθμίστε τη δόση, αν κριθεί απαραίτητο.

Λάβετε υπόψη την επίδραση στις καθημερινές δραστηριότητες και τις γνωστικές λειτουργίες.

Οι παρενέργειες συχνά είναι ασαφείς και η εκτίμησή τους δυσχερής.

Οι ηλικιωμένοι συχνά εμφανίζουν ένα διαφορετικό πρότυπο παρενεργειών, για παράδειγμα παράδοξη διέγερση κατά τη θεραπεία με βενζοδιαζεπίνες.

Επανεκτιμήστε τη συμμόρφωση του ασθενή στην αγωγή.

Διακόψετε τη χορήγηση σκευασμάτων σε ανεπιθύμητες ενέργειες του φαρμάκου, καθώς και σε αστοχία της φαρμακευτικής αγωγής.

Προγραμματισμός ημερομηνίας συνεχιζόμενης παρακολούθησης και επανεκτίμησης.

 

Πολλοί ηλικιωμένοι χρησιμοποιούν μία εκτενή λίστα φαρμάκων με σκευάσματα, που έχουν συνταγογραφηθεί από διαφορετικούς γιατρούς για ένα μακροχρόνιο διάστημα.

Οι ενδείξεις θεραπείας, το επίπεδο λειτουργίας των οργάνων του ατόμου και ό,τι αφορά τις αλληλεπιδράσεις μπορεί να έχουν μεταβληθεί σημαντικά στη διάρκεια αυτών των ετών.

Γι’ αυτό το λόγο είναι ουσιώδες να γίνεται τακτική επανεκτίμηση του κάθε φαρμάκου ξεχωριστά στον ηλικιωμένο ασθενή, προτιμότερο σε κάθε νέα επίσκεψη.

 

Γράψτε ένα ιστορικό των φαρμάκων, στο οποίο αναφέρεται η ημερομηνία έναρξης και λήψης, η ένδειξη, οι δράσεις στο συγκεκριμένο ασθενή, πιθανές παρενέργειες, καθώς και ο επανακαθορισμός των ενδείξεων, που συνεχίζουν να υπάρχουν.

Πολλοί ηλικιωμένοι ασθενείς έχουν επικοινωνία με γιατρούς διαφόρων ειδικοτήτων και διαφορετικούς γενικούς γιατρούς.

Για πολλούς ασθενείς είναι δύσκολο να κατανοούν και να διαχειρίζονται σωστά ό,τι έχει σχέση με τις διάφορες συνταγογραφήσεις.

Για να αποφεύγονται προβλήματα, που μπορεί να προκύψουν στη θεραπεία, είναι σημαντικό να υπάρχει ένας συγκεκριμένος γιατρός, ο οποίος θα έχει την ευθύνη για το συνολικό συντονισμό των συνταγογραφήσεων του ασθενή, ακόμη και επίγνωση σε θέματα, για τα οποία στην ουσία δεν είναι ο υπεύθυνος να τα θεραπεύσει.

 

Παραδείγματα συνηθισμένων φαρμάκων, στα οποία απαιτείται ιδιαίτερος έλεγχος πριν από την έναρξη λήψης από ηλικιωμένους:

 

Αναστολείς-ΜΕΑ/ ΑΥΑ:

Συχνά υπάρχει ο φόβος υπότασης σε ηλικιωμένους, ιδιαίτερα σε ταυτόχρονη θεραπεία με διουρητικά.

Υψηλός κίνδυνος σοβαρής υπότασης σε στένωση αορτικής βαλβίδας, κίνδυνος υπερκαλιαιμίας, ιδιαίτερα σε συγχορήγηση με σπιρονολακτόνη, επιπλέον μεγάλος κίνδυνος για επίδραση στους νεφρούς. Επικίνδυνα, αν ο ασθενής αφυδατωθεί.

Διακόψτε προσωρινά σε πυρετό, διάρροια, εμετούς, καύσωνα.

 

Αμιλορίδη:

Πέρα από την υπερκαλιαιμία σε ηλικιωμένους υπάρχει ο κίνδυνος για σοβαρή υπονατριαιμία με συμπτώματα από τον εγκέφαλο.

 

Αναστολείς αντλίας πρωτονίων:

Είναι ένα από τα πιο συχνά φάρμακα σε ηλικιωμένους και συχνά για μακρόχρονη θεραπεία.

Μπορούν να χρησιμοποιηθούν για προφύλαξη έλκους σε θεραπεία με ΑΣΟ ή ΜΣΑΦ.

Η δυσπεψία (επιγαστραλγία) δεν αποτελεί ένδειξη.

Προβλήματα, που σχετίζονται με τα οξέα του στομάχου, είναι ασυνήθιστα σε ασθενείς > 85 ετών.

Επανεξετάστε την ένδειξη.

Μπορεί να συνεπάγεται κίνδυνο για έλλειψη βιταμίνης-Β12.

Συνήθως αποτελούν σκευάσματα με καλή ανοχή, αλλά υπάρχει συσχέτιση με πνευμονία, εντερικές λοιμώξεις, υπομαγνησιαιμία και κατάγματα.

Συχνά εκδηλώνεται το φαινόμενο αναζωπύρωσης (αύξηση έκκρισης οξέος) με τη διακοπή τους, η οποία πρέπει να γίνεται σταδιακά.

 

Ανταγωνιστές ασβεστίου:

Οι μη-εκλεκτικοί των αγγείων [1] (βεραπαμίλη, διλτιαζέμη) μπορούν να επιδεινώσουν την καρδιακή ανεπάρκεια με επακόλουθα μεταξύ άλλων την ορθοστατική υπόταση.

 

Αντιεπιληπτικά:

Πολλά απ’αυτά χορηγούνται ως αναλγητικά.

Προσέξτε τις αλληλεπιδράσεις, καθώς και τη σπειραματική διήθηση.

Αν κριθεί απαραίτητο, ζητήστε έλεγχο του επιπέδου συγκέντρωσής τους στον ορό.

 

Αντιπαρκινσονικά:

Μεγάλη προσοχή σε ανοϊκή συνδρομή και τάση για συγχυτική κατάσταση.

Κίνδυνος καρδιακών αρρυθμιών και ορθοστατικής υπότασης.

Επίσης κίνδυνος σύγχυσης/ ψύχωσης, καθώς και εξωπυραμιδικών συμπτωμάτων.

 

Αντιϋπερτασικά:

Κίνδυνος ορθοστατικής υπότασης.

Μην ξεχνάτε τη μέτρηση της ΑΠ σε καθιστή θέση!

Η θεραπεία της υψηλής συστολικής πίεσης (> 160 mmHg) αποτελεί πιο αποτελεσματικό προληπτικό μέτρο από ό,τι η θεραπεία μίας ήπιας υπέρτασης με διαστολική πίεση > 90.

Κίνδυνος νεφρικής ανεπάρκειας με αυξανόμενη κρεατινίνη-ορ. σε πάρα πολύ εντατική θεραπεία/χαμηλή αρτηριακή πίεση.

 

Οι θειαζίδες χάνουν κατά κανόνα την αντιϋπερτασική τους δράση σε GFR < 30 ml/λεπτό.

Αν χρειαστεί, αντικαταστήστε τις με διουρητικά της αγκύλης.

 

Αντιχολινεργικά φάρμακα:

Μπορούν να επιδεινώσουν τα συμπτώματα άνοιας, καθώς και να γίνουν αιτία έκλυσης ξαφνικής σύγχυσης.

Κίνδυνος επίσχεσης ούρων (Akineton, Atarax, Detrusitol/Tolterodin, Ditropan/Oxybutynin, Emselex, Nozinan, Scopolamine, Vesicare, τρικυκλικών όπως αμιτριπτυλίνη και anafranil, κ.ά.).

 

Αντιψυχωσικά:

Να χορηγούνται μόνο σε ψυχωτική διαταραχή.

Υψηλός κίνδυνος σύγχυσης και δυσκινησιών.

 

Βαρφαρίνη [2]:

Υπάρχουν πολλαπλοί κίνδυνοι αλληλεπίδρασης, μεταξύ άλλων σε συγχορήγηση με παρακεταμόλη, ΑΣΟ, ΜΣΑΦ, μελατονίνη και αντίστοιχα τραμαδόλη.

Οι ενδείξεις χορήγησης πρέπει να εξετάζονται ξεχωριστά για τον κάθε ασθενή, αλλά ηλικίες 85 ετών ή μεγαλύτερες πρέπει να θεωρούνται ορόσημο για επιπλέον σκέψη, όσο αφορά την ανάγκη χορήγησης.

Η διακοπή τους μπορεί να γίνει χωρίς προοδευτική μείωση της δόσης.

 

Βλέπε περισσότερα σχετικά με τη βαρφαρίνη και γενικά τα αντιπηκτικά στα υποκεφάλαια της Αντιπηκτικής αγωγής στο κεφάλαιο των νοσημάτων του αίματος.

 

Βενζοδιαζεπίνες:

Γενικά οι ηλικιωμένοι είναι πιο ευάισθητοι σε εμφάνιση παρενεργειών.

Οι ηλικιωμένοι, οι οποίοι είναι υγιείς, όσο αφορά τη λειτουργία του εγκεφάλου, παρουσιάζουν μεγαλύτερη ανεκτικότητα στο φάρμακο σε δόσεις, που έχουν προσαρμοστεί στην ηλικία τους.

Ηλικιωμένοι με οργανική νόσο του εγκεφάλου ή με εγκεφαλικό τραυματισμό μπορεί να εκδηλώσουν παράδοξη αντίδραση με συμπτώματα σύγχυσης.

Πολλά ατυχήματα με πτώσεις σε οίκους ευγηρίας ερμηνεύονται ως αποτέλεσμα της χρήσης υπνωτικών, που περιέχουν βενζοδιαζεπίνες εξαιτίας της τάσης για μυϊκή αδυναμία και διαταραχή της ισορροπίας.

Όταν επιλέγετε τη χρήση βενζοδιαζεπινών, να αποφεύγετε τη διαζεπάμη (όπως και άλλα φάρμακα με μεγάλη διάρκεια δράσης) εξαιτίας του κινδύνου άθροισης.

 

Γλιβενκλαμίδη: Διακόψτε τη χορήγησή της σε GFR < 30 ml/λεπτό.

 

Διγοξίνη:

Μειώστε τη δόση, όταν ελαττώνεται η κάθαρση κρεατινίνης.

Το θεραπευτικό εύρος κυμαίνεται από 0,6-1,2 nmol/L [ -0,8 ng/ml]. Μειώστε τη δόση ή διακόψτε τη χορήγηση σε διάρροια.

 

Διουρητικά:

Μείωση της δόσης ή προσωρινή διακοπή της χορήγησης σε διάρροια.

Διακοπή χορήγησης σε GFR < 40 ml/λεπτό.

Τα καλιοσυντηρητικά διουρητικά εγκυμονούν κίνδυνο υπερκαλιαιμίας.

 

Διουρητικά αγκύλης:

Κίνδυνος αφυδάτωσης σε ηλικιωμένους, κυρίως σε λοιμώξεις/διάρροια.

Κίνδυνος πτώσεων.

Υπάρχει ο κίνδυνος το σκεύασμα ‘‘να συνοδεύει’‘ τον ασθενή πάρα πολύ καιρό.

Επανεκτιμήστε τακτικά τη χορήγησή τους.

 

Θειαζίδες:

Σε GFR < 30 ml/λεπτό χάνουν την αντιϋπερτασική τους δράση.

Γι’ αυτό να τις αντικαθιστάτε, όταν κρίνετε απαραίτητο με διουρητικά της αγκύλης.

 

Ινσουλίνη:

Σε διαβήτη τύπου 2, όπου απαιτείται ινσουλίνη ως πρώτη εκλογή, επιλέξτε μικτή- ή βασική ινσουλίνη σε μία ή δύο δόσεις.

Αποφύγετε τη γευματική ινσουλίνη ταχείας δράσης εξαιτίας κινδύνου υπογλυκαιμίας.

 

Κινολόνες:

Μπορούν να επηρεάσουν τη νεφρική λειτουργία.

 

Κωδεῒνη:

Προσοχή στη χορήγησή της σε ηλικιωμένους!

 

Μετφορμίνη:

Συχνά ακατάλληλο για ηλικιωμένους.

Διακόψτε την ή μειώστε τη δόση σε eGFR < 60 ml/λεπτό, σε υποσιτισμό ή καταβολικές καταστάσεις.

Σε νεφρική ανεπάρκεια αθροίζεται.

Κίνδυνος ανεπάρκειας-Β12.

Διακόπτεται η χορήγησή της σε γαστρεντερίτιδα/ αφυδάτωση, αυξημένος κίνδυνος γαλακτικής οξέωσης.

 

Μορφίνη:

Οπιούχο, που μπορεί να προκαλέσει σύγχυση.

Σε eGFR < 30 ml/λεπτό, πρέπει να διακόπτεται η χορήγηση.

 

ΜΣΑΦ:

Αυξημένος κίνδυνος γαστρεντερικής αιμορραγίας, νεφρικής επίδρασης και επίσχεσης ούρων.

Μπορούν να μειώσουν τη δράση των αντιϋπερτασικών σκευασμάτων και της θεραπείας της καρδιακής ανεπάρκειας.

Μπορούν να παρατείνουν και να μεγαλώσουν τις υπογλυκαιμίες σε θεραπεία κατά του διαβήτη.

Προκαλούν συχνά γαστρικό έλκος/γαστρορραγία σε ηλικιωμένους.

Περιορίστε τη διάρκεια της θεραπείας σε 2-3 εβδομάδες.

Ελέγξτε την κρεατινίνη-ορ. + την eGFR πριν από την έναρξη χορήγησης ΜΣΑΦ/κοξιμπών.

Διακόψτε τη χορήγηση σε γαστρεντερίτιδα.

 

Νευροληπτικά:

Οι ηλικιωμένοι συχνά είναι πάρα πολύ ευαίσθητοι σε παρενέργειες (ορθοστατική υπόταση, κατασταλτική δράση, εξωπυραμιδικά συμπτώματα, γνωστικές διαταραχές, ηλεκτρολυτικές μεταβολές) και διαθέτουν ανοχή μόνο σε πολύ μικρές δόσεις.

Μεγάλος κίνδυνος ορθοστατικής υπότασης, κυρίως σε θεραπεία με ρισπεριδόνη.

Τα νευροληπτικά μπορούν να επιδεινώσουν τη συμπτωματολογία της άνοιας.

Το σκεύασμα συνεπάγεται μεγαλύτερο κίνδυνο θανάτου για ηλικιωμένους, που πάσχουν από άνοια.

Αν υπάρχει ένδειξη χορήγησης, περιοριστείτε σε θεραπείες σύντομης διάρκειας και με τη χαμηλότερη δυνατή αποτελεσματική δόση.

 

Νιτροφουραντοῒνη:

Να μη χορηγείται σε GFR < 40 ml/λεπτό.

Τότε είναι προτιμότερη η πιβμεκιλινάμη.

 

Νιτρώδη:

Μπορούν να επιδεινώσουν τη διαστολική καρδιακή ανεπάρκεια μεταξύ άλλων με επακόλουθη ορθοστατική υπόταση.

 

NOAK:

Αυξημένος κίνδυνος αιμορραγίας σε ταυτόχρονη χορήγηση ΑΣΟ, ΜΣΑΦ.

Η ένδειξη θεραπείας πρέπει να κρίνεται εξατομικευμένα, αλλά η ηλικίας των 85 ετών ή μεγαλύτερη πρέπει να ορίζεται ως σημείο αναφοράς σε ιδιαίτερες καταστάσεις.

Δεν απαιτείται σταδιακή μείωση για τη διακοπή της χορήγησής τους.

 

Οπιούχα (ή οπιοειδή):

Τα ελαφριά οπιοειδή (π.χ. τραμαδόλη) σπάνια είναι αποτελεσματικά σε ηλικιωμένους.

Προκαλούν κυρίως παρενέργειες, όπως ζάλη κ.ά.

Τα ισχυρά οπιοειδή είναι δραστικά και χρησιμοποιούνται στην ελάχιστη δυνατή δόση με προσοχή στην έναρξη.

 

Οφθαλμικές σταγόνες κατά του γλαυκώματος:

Μπορούν να προκαλέσουν σύγχυση, εφιάλτες, ψευδαισθήσεις και αυξημένη τάση για πτώσεις.

 

Σπιρονολακτόνη:

Μειωμένη απέκκριση διγοξίνης, κίνδυνος υπερκαλιαιμίας, ιδιαίτερα σε συγχορήγηση με αναστολείς-ΜΕΑ και/ή αποκλειστές υποδοχέων αγγειοτασίνης (ΑΥΑ).

 

SSRI:

Κίνδυνος υπονατριαιμίας.

Ο συνδυασμός με αντιαιμοπεταλιακά αυξάνει τον κίνδυνο αιμορραγίας.

Υπάρχει κίνδυνος το σκεύασμα ‘‘να συνοδεύει’‘ τον ασθενή για πολύ καιρό.

Επανεξετάστε τακτικά, αν παραμένει η ένδειξη, όσο αφορά την ανάγκη συνέχισης της χορήγησης.

 

Στατίνες:

Ευθύνεται για μυαλγίες και κόπωση και επίσης ταραχή, προβλήματα μνήμης, σύγχυση.

 

Στεροειδή:

Κίνδυνος κατάθλιψης, καθώς και σύγχυσης/ ψύχωσης.

 

Τραμαδόλη:

Να αποφεύγεται!

Μπορεί να προκαλέσει οξεία σύγχυση σε ασθενείς με οργανική εγκεφαλική βλάβη ή εγκεφαλικό τραυματισμό.

Προκαλεί συχνά ναυτία και ζάλη από ό,τι τα αναλγητικά.

 

Υπνωτικά:

Η ζοπικλόνη σε χαμηλή δόση είναι προτιμότερη από τη ζολπιδέμη, η οποία αυξάνει τον κίνδυνο σύγχυσης.

 

 

Παραδείγματα συχνών και σημαντικών αλληλεπιδράσεων:

 

Αναστολείς-ΜΕΑ/ Αποκλειστές υποδοχέων αγγειοτασίνης + Σπιρονολακτόνη:

Να γίνεται παρακολούθηση της κρεατινίνης-ορ. και του Κ-ορ.

 

Βαρφαρίνη (ή ασενοκουμαρόλη) + ΑΣΟ, ΜΣΑΦ, παρακεταμόλη:

Αυξημένος κίνδυνος αιμορραγίας.

 

ΜΣΑΦ + Διουρητικά ή β-αποκλειστές ή αναστολείς-ΜΕΑ:

Η δράση των τελευταίων είναι μειωμένη.

 

ΝΟΑΚ + ΑΣΟ, ΜΣΑΦ:

Αυξημένος κίνδυνος αιμορραγίας.

 

Σπιρονολακτόνη + Δακτυλίτιδα:

Μειωμένη απέκκριση της διγοξίνης.

 

Σύμφωνα με τη δική μας εμπειρία:

Έχει διαπιστωθεί μεγάλη υπονατριαιμία σε συνδυασμό με θεραπεία-SSRI.

Καθιερώστε τον έλεγχο των ηλεκτρολυτών σε ασθενείς, οι οποίοι ξεκινούν θεραπεία με τα σκευάσματα αυτά.

(Dr Lydia Holmdahl, Lund)

 

[1] Εκλεκτικοί αποκλειστές διαύλων ασβεστίου με άμεση δράση στην καρδιά.

[2] Στην Ελλάδα χορηγείται η ασενοκουμαρόλη (Sintrom), παράγωγο της Βαρφαρίνης (Waran). Η βαραφαρίνη χορηγείται στη Σουηδία. Στη Γερμανία χορηγείται ένα άλλο παράγωγο της Βαρφαρίνης, η φαινπροκουμόνη (Marcumar).