Μεταβολικό σύνδρομο
Βλέπε και το υποκεφάλαιο Παχυσαρκία παρακάτω, όπως και Στρες στο κεφάλαιο ψυχικά νοσήματα.
Ορισμός
Ο όρος χρησιμοποιείται όλο και πιο σπάνια.
Αντίθετα το επιστημονικό ενδιαφέρον επικεντρώνεται στους μεμονωμένους παράγοντες κινδύνου των καρδιαγγειακών νόσων και όποιας άλλης νοσηρότητας συνεπάγεται ο συγκεκριμένος όρος, δηλαδή υπερβολικό βάρος, υψηλή αρτηριακή πίεση, υπερλιπιδαιμία, υψηλές τιμές γλυκόζης αίματος.
Ως κλασικές σημασίες του όρου έχουν καθιερωθεί οι παρακάτω έννοιες (από το έτος 1998 σύμφωνα με τον WHO):
Το σύνολο παραγόντων κινδύνου καρδιαγγειακών νόσων σχετικά με την αρτηριακή πίεση, τα λιπίδια, το υπερβολικό βάρος και την υψηλή γλυκόζη αίματος.
Προστάδιο διαβήτη τύπου-2.
Δεν έχει καθοριστεί κάποιος συγκεκριμένος ορισμός, αλλά συχνά χρησιμοποιούνται οι δύο ακόλουθοι:
1. Σε μειωμένη ανεκτικότητα στη γλυκόζη/σε διαβήτη και ανθεκτικότητα στην ινσουλίνη αρκεί με ένα επιπλέον κριτήριο, από όσα αναφέρονται παρακάτω.
Αν πρόκειται για το ένα από τα δύο, δηλαδή είτε δυσανεξία στη γλυκόζη/διαβήτη είτε ανθεκτικότητα σε ινσουλίνη, απαιτούνται δύο κριτήρια από τα παρακάτω:
Α: Αρτηριακή πίεση > 140/90.
Β: Τριγλυκερίδια > 1,7 mmol/L (150 mg/dL) και/ή HDL-χοληστερόλη < 0,9 mmol/L (35 mg/dL) για τους άντρες και < 1,0 mmol/L (39 mg/dL) για τις γυναίκες.
Γ: Κοιλιακή παχυσαρκία με περίμετρο μέσης > 88 εκ. σε γυναίκες και αντίστοιχα 102 εκ. σε άντρες. Και/ή περίμετρος μέσης/γλουτών σε άντρες > 0,9 και σε γυναίκες > 0,85 και/ή ΔΜΣ>30. Η περίμετρος μέσης-γλουτών αποτελεί καλύτερο προγνωστικό παράγοντα καρδιαγγειακής νόσου από ότι ο ΔΜΣ.
Δ: Μικρολευκωματουρία > 20 μg/λεπτό = 30 mg/mL. Από εκεί και πάνω ανευρίσκεται συχνά υψηλό ουρικό οξύ-ορ. και διαταραχές πήξης, όπως διαταραχές της ινωδόλυσης.
2. Εναλλακτικός ορισμός είναι ο ακόλουθος: Αποτελεί προϋπόθεση η ύπαρξη κεντρικής παχυσαρκίας, δηλαδή του Α από τα παρακάτω και τουλάχιστον δύο από τα κριτήρια B-Δ.
A: Περίμετρος μέσης > 80 εκ. σε γυναίκες και > 94 εκ. σε άντρες.
Β: Αρτηριακή πίεση > 135/85 ή αντιϋπερτασική θεραπεία.
Γ: Τριγλυκερίδια > 1,7 mmol/L (150 mg/dL).
Δ: Γλυκόζη νηστείας-πλ. > 5,6 mmol/L (101 mg/dL) ή παθολογική ανοχή στη γλυκόζη ή διαγνωσμένος διαβήτης.
Το μεταβολικό σύνδρομο συνεπάγεται ένα αξιοσημείωτα αυξημένο κίνδυνο νόσησης από νόσο των στεφανιαίων αγγείων, ΑΕΕ και περιφερική αρτηριακή νόσο.
Κάθε χρόνο 7-15% των ατόμων με μειωμένη ανοχή στη γλυκόζη, όταν εξετάζονται με τη δοκιμασία ανοχής στη γλυκόζη (ή καμπύλη σακχάρου/IGT) από το στόμα, αποκτούν τη διάγνωση του διαβήτη τύπου-2 (το ποσοστό αυτό ισχύει στη Σουηδία).
Η αντοχή στην ινσουλίνη σε φυσιολογικές περπτώσεις αναπτύσσεται πριν από την κλινική έναρξη του διαβήτη τύπου-2.
Πιθανόν να αναπτύσσονται μακροαγγειακές επιπλοκές, πολύ πριν να παρουσιάσει ο ασθενής διαβήτη τύπου-2, ο οποίος να φαίνεται στα εργαστηριακά ευρήματα.
Αιτίες
Δεν έχει βρεθεί γενετική διαταραχή, που να μπορεί να εξηγήσει το φαινόμενο.
Το χρόνιο στρες μπορεί να αποτελεί ενισχυτικό παράγοντα, όπως και η ικανότητα του ατόμου να διαχειρίζεται το χρόνιο στρες.
Η κατάθλιψη, τα νοσήματα με άγχος (πρωτίστως η διαταραχή πανικού), η έλλειψη ύπνου, οι καθημερινές συνήθειες ζωής, όπως το κάπνισμα/το αλκοόλ/η έλλειψη καθημερινής σωματικής άσκησης, οι διατροφικές συνήθειες, όπως η υψηλή ενεργειακή πρόσληψη, π.χ. διατροφή με υψηλό γλυκαιμικό δείκτη, χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης σε άντρες, η ροπή του οργανισμού ορισμένων γυναικών προς ένα περισσότερο ανδρικό προφίλ γεννητικών ορμονών.
Πολλές μελέτες δέχονται την ύπαρξη μίας χρόνιας φλεγμονής, π.χ. η μέτρηση CRP με μέθοδο υψηλής ευαισθησίας μπορεί να συνδέεται με την ανάπτυξη αντοχής στην ινσουλίνη και διαβήτη τύπου-2.
Όσοι εργάζονται ασυνήθιστες ώρες παρουσιάζουν περισσότερους παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη μεταβολικού συνδρόμου (φαγητό σε ακανόνιστες ώρες, συχνή λήψη ταχυφαγητού, προσαρμογή για τη λήψη του φαγητού 24ώρου τις νυκτερινές ώρες με στρες, έλλειψη ύπνου κ.ά.).
Διαφορική διάγνωση
Σύνδρομο Cushing.
Διερεύνηση
Βλέπε και το υποκεφάλαιο Παχυσαρκία//Υπερβολικό βάρος παρακάτω.
Σε υποψία νόσου Cushing χορηγούνται δισκία 1 mg δεξαμεθαζόνης στις 22:00 η ώρα.
Αν η κορτιζόλη-πλ. στις 08:00 το επόμενο πρωινό είναι πάνω από 50, πιθανόν να πρόκειται για νόσο Cushing.
