Αϋπνία ή Διαταραχές ύπνου σε ηλικιωμένους

ICD-10 : F51

Βλέπε επίσης το υποκεφάλαιο Διαταραχές ύπνου στο κεφάλαιο των ψυχικών νοσημάτων.

Ορισμός

Μειωμένη δυνατότητα για ύπνο, όσο αφορά το χρόνο αποκοίμησης, τις φορές που ξυπνάει ή στη διάρκεια του ύπνου, με αποτέλεσμα να επηρεάζεται αρνητικά η απόδοση στη διάρκεια της ημέρας.

Αιτίες

Η υποκειμενική βίωση διαταραχών ύπνου πληθαίνει με τη αύξηση της ηλικίας.

Οι γεροντότεροι περνούν περισσότερο χρόνο στο κρεβάτι, χωρίς να κοιμούνται συγκριτικά με τους νεότερους.

Συχνά αποκοιμιούνται για σύντομο χρονικό διάστημα στη διάρκεια της ημέρας.

Ο συνολικός χρόνος ύπνου μειώνεται με την ηλικία.

Οι 70-χρονοι και οι γεροντότεροι κοιμούνται κατά μέσο όρο 6 – 6½ ώρες/24ωρο.

Νοσήματα/ συμπτώματα, τα οποία μπορεί να δημιουργήσουν διαταραχές ύπνου, είναι οι μυϊκές συσπάσεις (κράμπες) των ποδιών, το άλγος

(η οστεοαρθρίτιδα, η ρευματοειδής αρθρίτιδα, η κυκλοφορική ανεπάρκεια των κάτω άκρων, η σπονδυλική στένωση, η στεφανιαία ανεπάρκεια, η νυκτερινή στηθάγχη, το καρκινικό άλγος κ.ά.),

η βίωση αρρυθμίας, η κατάθλιψη, η νυκτουρία, η υπνική άπνοια, το άσθμα/η ΧΑΠ, η νόσος Parkinson.

Η ανοϊκή συνδρομή ή άλλη οργανική εγκεφαλική νόσος/ τραυματισμός προκαλεί συχνά ένα περίπλοκο πρότυπο ύπνου.

Φάρμακα, τα οποία μπορούν να προκαλέσουν προβλήματα ύπνου:

Στεροειδή, βήτα-αποκλειστές, α-ΜΕΑ (ΠΡΟΣΟΧΗ στο βήχα!), L-dopa, σκευάσματα-SSRI, αναστολείς χολινεστεράσης, βενζοδιαζεπίνες (ιδιαίτερα σε οργανική εγκεφαλική νόσο/ κάκωση, καθώς και σε διακοπή τους) κ.ά.

Διερεύνηση

Η περιγραφή του τύπου της διαταραχής ύπνου από τον ίδιο τον ασθενή είναι πολύ σημαντική (προβλήματα έναρξης ύπνου; Ξυπνάει περισσότερες φορές; Πόνος; Κράμπες κάτω άκρων; Πρωινή αφύπνιση πολύ νωρίς; Ανησυχία/ άγχος;). Κοινωνική κατάσταση; Επίδραση στις καθημερινές λειτουργίες; Σύντομες περίοδοι ύπνου την ημέρα; Ποια φάρμακα παίρνει; Μεγάλα διαστήματα μεταξύ των γευμάτων, με αποτέλεσμα η όρεξη να είναι η αιτία; Χρειάζεται να χρησιμοποιηθεί τετράδιο καθημερινής καταγραφής ύπνου, ώστε να καταγραφούν οι διαταραχές ύπνου. Από πολλές μελέτες έχει διαπιστωθεί αυξημένη χρήση υπνωτικών φαρμάκων σε ηλικιωμένους σε ιδιαίτερους τόπους διαμονής συγκριτικά με ηλικιωμένους, που ζουν στο σπίτι τους. Αυξημένη συχνότητα νόσησης; Χειρότερο περιβάλλον ύπνου; Αυξημένη πρόσβαση, όσο αφορά τα υπνωτικά σκευάσματα;

Θεραπεία

Βλέπε το υποκεφάλαιο Διαταραχές ύπνου στο κεφάλαιο των ψυχικών νοσημάτων. Ως πρώτης εκλογής ενέργειες συνιστώνται οι μη-φαρμακολογικές, όπως ευχάριστο περιβάλλον ύπνου (δωμάτιο με σωστή θερμοκρασία, ήσυχο), μη χορήγηση διεγερτικού καφέ/ τσαγιού μετά τις 17 η ώρα, επιπλέον βραδινό (;), αποφυγή των σύντομων περιόδων ύπνου την ημέρα, τακτική έκθεση στο φως της ημέρας, δραστηριοποίηση στη διάρκεια της ημέρας, κανονικότητα, όσο αφορά την αφύπνιση και το χρόνο, που ξαπλώνει, και αν χρειαστεί μείωση των φαρμάκων. Το αποτέλεσμα των υπνωτικών είναι περιορισμένο. Η θεραπεία πρέπει να είναι σύντομης διάρκειας (< 4 εβδομάδων) και διαλείπουσα. Διατηρήστε αυτές τις αρχές, όταν πρόκειται για επαναχορήγηση των φαρμάκων. Σε ηλικιωμένους, που έπαιρναν υπνωτικά για μεγάλο χρονικό διάστημα, η ρύθμιση της δόσης μπορεί να αποβεί στην πράξη πολύ δυσχερής/ ανέφικτη. Οι ηλικιωμένοι είναι πιο ευαίσθητοι σε υπνωτικά συγκριτικά με τους νεότερους (βλέπε το υποκεφάλαιο Φαρμακευτική θεραπεία των ηλικιωμένων στο παρόν κεφάλαιο). Σε πολλά ατυχήματα με πτώση η αιτία σχετίζεται άμεσα με τη λήψη σκευασμάτων, που περιέχουν βενζοδιαζεπίνες. Σε δυσκολία στην έναρξη του ύπνου πρέπει να δοκιμάζετε αρχικά σκευάσματα με σύντομο χρόνο ημίσειας ζωής, όπως η ζοπικλόνη. Η αρχική δόση πρέπει να είναι χαμηλή. Η μελατονίνη μπορεί να αποτελέσει εναλλακτική λύση σε γεροντότερους ασθενείς. ΠΡΟΣΟΧΗ στη χορήγησή της! Οι βενζοδιαζεπίνες πρέπει να αποφεύγονται, όταν πρόκειται για μεμονωμένη διαταραχή ύπνου. Όταν συγχρόνως υπάρχουν συμπτώματα κατάθλιψης/ άγχους, χορηγείται μιρταζαπίνη. Η κλομεθειαζόλη μπορεί να χορηγηθεί κατά της ανησυχίας σε ασθενείς με ανοϊκή συνδρομή, μερικές φορές σε συνδυασμό με χαμηλή δόση νευροληπτικών. Ο χρόνος ημίσειας ζωής της ουσίας είναι μικρός και γι’ αυτό μπορεί να χορηγείται ακόμη και μετά το φαγητό, αν ο ασθενής ξυπνάει και είναι ανήσυχος. Η προμεθαζίνη μπορεί να είναι αποτελεσματική σε ασθενείς με αφύπνιση πολύ νωρίς το πρωί. Εντούτοις να χορηγείται με μεγάλη προσοχή εξαιτίας του αντιχολινεργικού αποτελέσματος και μεταξύ άλλων του κινδύνου καταστολής στη διάρκεια της ημέρας. Το σκεύασμα πρέπει να λαμβάνεται μία ώρα πριν από την κατάκλιση. Σε ισχυρό άλγος, όπως για παράδειγμα ο καρκινικός πόνος σε ασθενείς τελικού σταδίου, συχνά μπορεί να σταθούν χρήσιμες οι καταπραϋντικές/υπνωτικές, αντιεμετικές, αντικνησμικές και δυνητικά αναλγητικές δράσεις των νευροληπτικών. Στη θεραπευτική χορήγηση υπνωτικών να θυμάστε ως κανόνα να τα χορηγείτε περιοδικά, καθώς και να επιχειρείτε σε τακτικά χρονικά διαστήματα τη διακοπή της χορήγησής τους. Η μακροχρόνια χορήγηση υπνωτικών συχνά συνεπάγεται ότι η υπνωτική δράση τους προοδευτικά μειώνεται, ενώ εξαιτίας της χορήγησής τους συγχρόνως αυξάνεται η κόπωση στη διάρκεια της ημέρας και η ζάλη. Φαρμακευτική αγωγή Ζοπικλόνη: Δισκία Imovane. Κλομεθειαζόλη. Μελατονίνη Μιρταζαπίνη. Νευροληπτικά: Ζουκλοπενθιξόλη | Λεβομεπρομαζίνη.