Ψύχωση – Γενικά

ICD-10 : F29

Ορισμός

Λανθασμένη αντίληψη της πραγματικότητας. Συχνότερα χωρίς επίγνωση της νόσου.

 

Αιτίες

Σχιζοφρένεια, η πιο συνηθισμένη ψύχωση (ψευδαισθήσεις, περίεργες παραισθήσεις, βλέπε Σχιζοφρένεια/ σχιζοσυναισθηματική διαταραχή παρακάτω), ισχυρή κληρονομικότητα.

 

Παραληρηματική διαταραχή (βλέπε το υποκεφάλαιο παρακάτω, π.χ. παράνοια ισχυρής ζηλοτυπίας, παράνοια με μεμψιμοιρία).

 

Ψυχώσεις -αντιδραστικές, -οργανικές, -οφειλόμενες σε ουσίες, -συναισθηματικές

(βλέπε παρακάτω στις διαφορικές διαγνώσεις).

 

Η γενική ερμηνεία για την εκδήλωση της ψύχωσης είναι ότι ψυχοκαταπόνηση/ δοκιμασίες προσβάλλουν ένα πληγωμένο άτομο.

Ως αιτιολογικοί παράγοντες θεωρούνται το ντοπαμινεργικό σύστημα του ΚΝΣ, οι αποκλίσεις στην επικοινωνία μεταξύ περιοχών του εγκεφάλου, καθώς και περιοχικές δυστροφίες και μεταβολικές αλλοιώσεις του ΚΝΣ.

 

Συμπτώματα

Εκδηλώνεται όλο το φάσμα μεταξύ έντονης εσωστρέφειας/ παθητικότητας/ απουσίας μεμονωμένων παραληρηματικών ιδεών/ ψευδαισθήσεων μέχρι έντονα υποκριτικής συμπεριφοράς.

Ορισμένες φορές ασυνάρτητη ομιλία, χαλαροί και δυσνόητοι συνειρμοί, αδικαιολόγητο γέλιο.

Μερικές φορές σοβαρή απόκλιση και συχνά επαναληπτικές στερεότυπες κινήσεις.

 

Ο ασθενής μπορεί να πιστεύει ότι ακούει φωνές (ορισμένες φορές οι φωνές αυτές του υποδεικνύουν να κάνει πράξεις).

Μπορεί να πιστεύει ότι βλέπει εικόνες και επίσης να βιώνει αισθητηριακές/-γευστικές εμπειρίες.

 

Τα σχιζοφρενικά συμπτώματα με ψευδαισθήσεις και/ή παράξενες παραληρητικές ιδέες ξεκινούν από την ηλικία των 18-27 ετών.

Στη συναισθηματική ψύχωση η καταθλιπτική διάθεση προηγείται των ψυχωσικών συμπτωμάτων.

Εκδηλώνεται σε όλες τις ηλικίες.

 

Διαφορική διάγνωση

Σύγχυση (κυρίως αποπροσανατολισμός), διασχιστική κατάσταση (μειωμένη αίσθηση παρουσίας, ελλιπής κατανόηση της πραγματικότητας, επίδραση στο επίπεδο συνείδησης, επηρεασμένη αυτοεπίγνωση, αμνησία).

 

Μακροχρόνια ψυχοκαταπόνηση + έλλειψη ύπνου μπορούν να προκαλέσουν ψύχωση, (βλέπε την κυκλοειδή ψύχωση παρακάτω),

οφειλόμενη σε φάρμακα (π.χ. από χλωροκίνη, ντοπαμινεργικά σκευάσματα, κορτικοστεροειδή, θυροξίνη, βήτα αποκλειστές, αντιχολινεργικά φάρμακα, κυρίως όσο αφορά ηλικιωμένους),

κατάχρηση ναρκωτικών (αλκοόλ [αλκοολική ψύχωση Wernicke-Korsakoff], ναρκωτικά, ψευδαισθησιογόνα),

καταναγκαστικές πράξεις, καθώς και καταναγκαστικές σκέψεις (διάκριση από τη σχιζοφρένεια),

 

άλλες ψυχιατρικές καταστάσεις (διαταραχές προσωπικότητας [π.χ. παρανοειδής, συναισθηματικά ασταθής, σχιζοτυπική διαταραχή προσωπικότητας], αναπτυξιακές διαταραχές, διπολική διαταραχή με συμπαγή παραληρήματα της διάθεσης [βλέπε παραληρητική κατάθλιψη παρακάτω],

PTSS, καταναγκαστικές σκέψεις/-πράξεις, σύνδρομο Asperger/ αυτισμός, επιλόχεια ψύχωση),

ορμονικές διαταραχές (θυρεοτοξίκωση, παραθυρεοειδισμός, υπογλυκαιμία),

 

λοίμωξη (υψηλός πυρετός, προσβολή του ΚΝΣ), όγκος (ΚΝΣ),

 

νευρολογική ασθένεια (άνοια, επιληψία, αγγειοεγκεφαλικά επεισόδια),

νόσος, που ανήκει στο πεδίο της ειδικότητας της παθολογίας (ουραιμία, ηπατική εγκεφαλοπάθεια, σαρκοείδωση, ηλεκτρολυτικές διαταραχές, ΣΕΛ, έλλειψη-Β12 κ.ά.).

 

Διερεύνηση

Ιστορικό (κληρονομικότητα; Κοινωνική κατάσταση;

Ναρκωτικά; Ψυχικό/ σωματικό τραύμα; Φάρμακα;/ Νευρολογική νόσος;).

 

Εκτίμηση κινδύνου αυτοκτονίας, νευρολογική εξέταση, γλυκόζη-πλ, Hb, ΤΚΕ/CRP, Na-ορ, K-ορ, Ca-ορ, Mg-ορ, T4 ίσως έλεγχος HIV /-μπορέλια /-σύφιλης.

 

Επίπεδο συγκέντρωσης φαρμάκων; Εξετάζεται το ενδεχόμενο ΑΤ-εγκεφάλου. ΗΕΓ;

 

Θεραπεία

Είναι βασική αρχή να ξεκινάει η θεραπεία της ψύχωσης του ασθενή, όσο πιο γρήγορα γίνεται, έγκαιρη επικοινωνία με ψυχιατρική κλινική. Αν υπάρχει η δυνατότητα, περιμένετε περίπου μία εβδομάδα, για να δείτε, αν προκύπτει αυτόματη βελτίωση και σχηματίστε μία ομάδα θεραπείας.   Αρχικά εξασφαλίστε το νυκτερινό ύπνο και την ανακούφιση από το άγχος. Η θεραπεία αποτελείται από ένα συδυασμό φαρμάκων, ψυχοκοινωνικής στήριξης και περίθαλψη.   Επειγόντως μπορείτε να κάνετε ενέσεις αλοπεριδόλης + προμεθαζίνης, ίσως ακόμη και ένεση βιπεριδένης. Η ECT μπορεί να έχει ένδειξη σε οξεία ψύχωση/ επιλόχεια ψύχωση.   Όλες οι ψυχώσεις μπορούν να αντιμετωπιστούν θεραπευτικά με νευροληπτικά (π.χ. 5 – 10 mg Ολανζαπίνης x 2 ή εναλλακτικά 1 – 2 mg ρισπεριδόνης x 2 ή εναλλακτικά 15 – 20 mg αριπιπραζόλης). Εξαίρεση αποτελούν οι ψυχώσεις από αμφεταμίνη, οι οποίες αντιμετωπίζονται θεραπευτικά με υψηλές δόσεις βενζοδιαζεπινών.   Στη συνέχεια διακόπτεται η χορήγηση βενζοδιαζεπινών. Η βιπεριδένη χορηγείται, όταν χρειαστεί συγχρόνως με τα νευροληπτικά.   Η κλοζαπίνη είναι το καλύτερο σκεύασμα, όσο αφορά την αποτελεσματικότητα σε ψυχώσεις ανθεκτικές στη θεραπεία, αλλά χαρακτηρίζεται από σημαντικές δυνητικές παρενέργειες. Συνταγογραφείται από ψυχίατρο!   Σε όλες τις ψυχώσεις σε ανησυχία και διαταραχή ύπνου μπορεί αρχικά να χρειαστεί προσθήκη σχετικά υψηλών δόσεων βενζοδιαζεπινών, π.χ. λοραζεπάμης 2-10 mg/ 24ωρο (συχνά απαιτούνται μεγαλύτερες δόσεις στις μανίες). Η θεραπεία, που χορηγείται στις συναισθηματικές ψυχώσεις, είναι, όπως στη διπολική διαταραχή.   Παρόλα αυτά χορηγούνται υψηλότερες δόσεις νευροληπτικών από εκείνες, που αναφέρονται. Τα αντικαταθλιπτικά διακόπτονται σε κλινική εικόνα μανίας/ υπομανίας. Οι σχιζοφρενικές ψυχώσεις πρέπει να παραπέμπονται σε ψυχιατρική κλινική, για να υπάρχει πρόσβαση σε κοινωνικοψυχιατρικό πρόγραμμα περίθαλψης.   Χρειάζεται να σημειωθεί ότι η πλήρης αντιψυχωσική δράση των νευροληπτικών, που χορηγούνται, μπορεί να χρειαστεί μέχρι 1 – 6 μήνες. Ωστόσο χρειάζεται ψυχραιμία και αναμονή μέχρι την πλήρη δράση χωρίς γρήγορη αύξηση των δόσεων.   Στις συνηθισμένες περιπτώσεις δεν πρέπει να χορηγείται συνδυασμός διαφορετικών τύπων νευροληπτικών.   Τα άτυπα νευροληπτικά συγκριτικά με τα κλασικά νευροληπτικά (π.χ. αλοπεριδόλη) προκαλούν λιγότερες και μικρότερης έντασης εξωπυραμιδικές παρενέργειες, λιγότερες γνωσιακές διαταραχές (λιγότερη ‘’αμβλύτητα’’). Επιδρούν ακόμη και στα ονομαζόμενα αρνητικά συμπτώματα (συναισθηματική αμβλύτητα, αβουλησία).   Η μείωση της δόσης γίνεται προσεκτικά με μέγιστο το 20% της δόσης σε κάθε μείωση, η οποία γίνεται κάθε 6ο – 12ο μήνα. Οι συγγενείς συμμετέχουν στη θεραπευτική αντιμετώπιση και το θεραπευτικό στόχο. Όταν χρειάζεται, επικοινωνία με την κοινωνική υπηρεσία, το ταμείο κοινωνικών ασφαλίσεων, τον κρατικό οργανισμό εύρεσης εργασίας κτλ.   Οδηγίες σύμφωνα με τη δική μας επαγγελματική εμπειρία: Η είσοδος στη θεραπεία με τα κλασικά και αντίστοιχα άτυπα νευροληπτικά απέχει μακριά από το να θεωρείται ξεκάθαρη, αφού τόσο οι δράσεις, όσο και οι παρενέργειες του φαρμάκου επικαλύπτουν σημαντικά η μία την άλλη.   Ορισμένες φορές είναι καλύτερα να επιλέγεται χορήγηση κλασικών νευροληπτικών σε μορφή βραδείας αποδέσμευσης, από το να χορηγούνται άτυπα, τα οποία ο ασθενής πρέπει να τα παίρνει σε καθημερινή βάση, οπότε σε αυτήν την περίπτωση συχνά ξεχνάει να τα πάρει.   Να μη χορηγείται αντικαταθλιπτική φαρμακευτική αγωγή συγχρόνως με αντιψυχωσική. Ο συνδυασμός μπορεί να προκαλέσει προσωρινή βελτίωση (η οποία πιθανόν να οφείλεται στον ανταγωνισμό του καταβολισμού/ μεταβολισμού του νευροληπτικού), αλλά οδηγεί σε άλογη επιδείνωση, όσο αφορά τη μακροχρόνια προοπτική. (Dr Martin Rosell, Götebrog)